Democratie en participatie

Hoe wil de gemeente Amsterdam omgaan met beïnvloedingsmogelijkheden voor Amsterdammers?

Amsterdammers weten zelf goed wat ze belangrijk vinden voor de straat en buurt waarin ze wonen. Ze hebben een duidelijke mening over wonen, verkeer en veiligheid, en hebben goede ideeën over een betere dienstverlening van de gemeente. De Gemeente heeft de wettelijke taak om participatiebeleid vast te stellen en uit te voeren, en binnenkort ook om participatie op lokaal niveau te versterken. Er zijn verschillende niveaus in hoe de gemeente participatie van burgers in besluitvorming kan faciliteren; van meedenken en meepraten tot meebepalen en meedoen. In welke mate Amsterdammers op betekenisvolle wijze kunnen participeren heeft invloed op het vertrouwen in de overheid.

Situatie & realisatie huidig beleid

Afgelopen jaren zijn niet alleen de instrumentaria maar ook de randvoorwaarden gecreëerd. Het gaat nu om het implementeren en verankeren in de besluitvormingsprocessen. Dit vraagt in de hele ambtelijke organisatie om bewustwording en aanjagen van meer van buiten naar binnen werken. Ook bestuurlijk kan participeren en samenwerken met de stad nog breder onderdeel worden van de bestuurlijke werkpraktijk.

Beleid op dit vraagstuk hangt samen met beleid op:

Klimaatadaptatie

Energietransitie

Energie-infrastructuur

Groen & biodiversiteit

Kunst & cultuur

Zuidoost, Nieuw-West en Noord

Discriminatie en integratie

Toegankelijke dienstverlening

Openbaarheid van informatie

Beleidsruimte & afhankelijkheden andere overheden

De Omgevingswet schrijft voor dat gemeenten participatiebeleid dienen te hebben. De wet zegt over participatie: “het in een vroegtijdig stadium betrekken van belanghebbenden [...] bij het proces van de besluitvorming over een project of activiteit.” Het participatiebeleid biedt houvast voor bestuurders, ambtenaren en alle Amsterdammers bij de keuze van het participatieniveau.

De aankomende wet Versterking participatie op decentraal niveau schijft voor dat gemeenten een participatieverordening dienen te hebben. Deze wet regelt met name dat het decentraal bestuur inwoners in staat stelt te participeren. Ook legt deze wet mogelijk het uitdaagrecht wettelijk vast. In Amsterdam is dit recht al vastgelegd in het Beleidskader Buurtrechten (vastgesteld door de raad december 2021).

De Wet open overheid (Woo) heeft als doel (semi-)overheden transparanter te maken. Voor wat betreft de participatie bij beleidsvorming en uitvoering binnen het beleidskader participatie betekent dat dat de beschikbare informatie actief openbaar gemaakt dient te worden.

Mate van invloed van gemeente

De gemeente heeft veel mogelijkheden om de uitkomsten te beïnvloeden, externe factoren en partijen hebben beperkte invloed daarop

Externe factoren die invloed begrenzen

De Wet versterking participatie op decentraal niveau ligt nu in de Eerste Kamer. Deze wet zal van gemeenten vragen een participatieverordening met uitdaagrecht op te stellen.

Schaarstes die keuzes beïnvloeden

Keuzes op dit vraagstuk moeten in samenhang met keuzes op andere vraagstukken passen binnen de beperkingen van de beschikbare:

Arbeidskrachten voor de uitvoering Betrokkenheid Amsterdammers en vertrouwen in effectiviteit participatie en het participatieproces

Belanghebbenden en belangen

Amsterdammerswillen (mogelijk) betrokken worden bij plannen die impact hebben op hun woon-leefomgeving of bij beleid dat zij belangrijk vinden.

Raadsledenwillen voldoende draagvlak voor de plannen en beleid waarmee zij instemmen.

Politieke partijenwillen legitimiteit van hun partij en de politiek versterken door middel van participatie in de stad, met oog op het afnemend aantal mensen dat lid is van een politieke partij.

Doelen

De zeggenschap en eigenaarschap van Amsterdammers vergroten op hun leefomgeving door instellen buurtbudgetten, planvorming in co creatie met bewoners voeren; opstellen van nieuwe beleidskaders voor een betere juridische basis van de participatie processen, het door Amsterdammers zelf uitvoeren van taken van de overheid en het faciliteren van maatschappelijk initiatief met meerdere beleidsdoelen

Het beleidskader participatie is in oktober 2021 door de Amsterdamse gemeenteraad vastgesteld. De vroegtijdigheid van participatie is een één van de doelstellingen. Aanvragers van een omgevingsvergunning wordt gevraagd zelf de participatie te organiseren. Daartoe wordt, op basis van het beleidskader participatie, een Handreiking Participatie ontwikkeld.

Maatregelen

Implementeren nieuw kader participatie beleid waar navolgbare, transparant en bewuste keuzes voor het doel van de participatie centraal staan en waar extra inspanningen verricht wordt op ook het horen van de minder luide stem.

Buurtbudgetten voor meer betrokkenheid en democratische ervaring op de woon en leefomgeving waarbij de ideeën van de bewoners voor de buurt meer ruimte krijgen.

ondernemende bewoners met initiatief faciliteren en meer erkenning geven via formele buurtrechten zodat zij zelf overheidsdiensten kunnen overnemen

maatschappelijk initiatief faciliteren en aanmoedigen voor de meervoudige publieke waarde die zij voor wijk/buurt en stad hebben waarbij publieke waarde gedefinieerd is als meerdere beleidsdoelen van de gemeente dienend.

Links naar relevante documenten

Samen werken aan een democratische stad (2018 - 2022)

Beleidskader Participatie

Beleidskader Buurtbudgetten

Integraal maatschappelijk initiatief

Beleidskader Buurtrechten

Vergelijk keuzes

Klik op de keuzes om deze naast elkaar te vergelijken

Keuze A

Wettelijk minimum, nadruk op representatieve democratie

Doelen

Representatieve democratie staat centraal

Inspanning verhogen opkomst verkiezingen

Snelle plan- en besluitvorming

Aanpak

Geen directe meningspeiling met Amsterdammers

Bekijk belangrijkste maatregelen

Verberg belangrijkste maatregelen

Alleen inspraakverordening: leidraad is de basale wettelijke verplichting voor participeren.

Afschaffen buurtbudgetten: inwoners hebben geen budgetrecht meer voor plannen voor hun buurt.

Afschaffen buurtrechten: de gemeente kan niet meer worden uitgedaagd door inwoners om taken zelf uit te voeren.

Geen samenwerking met initiatieven: de eigen oplossingen van Amsterdammers voor hun stad of buurt worden niet door de gemeente ondersteund of gefaciliteerd.

Bekijk voor- en tegenargumenten

Verberg voor- en tegenargumenten

Voor

Geen verwachtingen wekken die niet kunnen worden nagekomen

Substantieel minder ambtelijke inzet, kostenbesparing

Heldere taakverdeling burgers, raad en ambtelijke organisatie

Snelle planvoorbereiding, eenduidig beleid

Tegen

Maatschappelijk tegengeluid krijgt weinig plek in het besluitvormingsproces

Afstand politiek en burger wordt groter

Gemeente is minder goed geinformeerd over wat er speelt in buurten

Toegang alleen voor ingevoerde burgers

Bekijk links naar relevante documenten

Verberg links naar relevante documenten

Bekijk financiële informatie

Verberg financiële informatie

Impact van maatregelen op gemeentefinanciën

Deze keuze creëert (nog nader te bepalen) financiële ruimte t.o.v. de meerjarenbegroting. Toelichting beschikbaar door te klikken op "Klik voor meer detail over mogelijke impact op gemeentefinanciën

Klik voor meer detail over mogelijke impact op gemeentefinanciën

Keuze B

Basisvariant met extra inzet op minder mondige Amsterdammers

Doelen

Alleen participatie op controversiële onderwerpen

Draagvlak creeëren, alleen op controversiële onderwerpen

Snelle plan- en besluitvorming bij niet-controversiële onderwerpen

Aanpak

Basis participatiebeleid, behandel iedereen gelijk

Bekijk belangrijkste maatregelen

Verberg belangrijkste maatregelen

Participatie alleen bij controversiële opgaves

Beperkt buurtbudget beschikbaar

Informeren, niet actief aanjagen of uitvoeren

Samenwerken waar kan, beperkte middelen voor initiatief

Bekijk voor- en tegenargumenten

Verberg voor- en tegenargumenten

Voor

Efficiente besluitvorming in de raad

Beperktere ambtelijke inzet

Lokale betrokkenheid bij controversiële onderwerpen

Basale handvatten tot samenwerking beschikbaar

Tegen

Weinig ruimte voor participatie

Minder aansluiting en mogelijkheden voor financiering van maatschappelijke vraagstukken

Een minder responsieve overheid

Alleen goed ingevoerde burger heeft er baat bij

Bekijk links naar relevante documenten

Verberg links naar relevante documenten

Bekijk financiële informatie

Verberg financiële informatie

Impact van maatregelen op gemeentefinanciën

€ 0 miljoen

Klik voor meer detail over mogelijke impact op gemeentefinanciën

Keuze C

Bredere inzet op samenwerking met de stad

Doelen

Vergroten van op buurt afgestemde en doelgroepgerichte betrokkenheid

Grondhouding bij gemeente om transparant en samenwerkingsgericht te zijn in plan- en beleidsvorming

Meedenken, meebeslissen en ruimte voor eigen initiatief binnen bestaand beleid

Aanpak

Samenwerking met betrokken Amsterdammers

Bekijk belangrijkste maatregelen

Verberg belangrijkste maatregelen

Mmaatwerk leveren vanuit de gemeente

Ruim gebruik maken van buurtbudgetten

Uitnodigen en ondersteunen om veel gebruik te maken van buurtrechten

Inwoners en partijen in de stad ondersteunen en uitnodigen tot samenwerking en kennisdeling

Bekijk voor- en tegenargumenten

Verberg voor- en tegenargumenten

Voor

Meer betrokkenheid, sociale cohesie en draagvlak

Effectiever beleid, meer maatwerk

Meer inzicht en begrip in representatieve besluitvorming

Meer gebruik maken van kennis en kunde en zelfbedachte oplossingen uit de stad

Tegen

Meer maatwerk, minder eenduidig

Meer ambtelijke fte's nodig

Complexe rol voor ambtenaren en bestuurders

Niet iedereen wil of kan participeren

Bekijk links naar relevante documenten

Verberg links naar relevante documenten

link participatie beleid

buurtbudggeten kader

buurtrechten kader

Bekijk financiële informatie

Verberg financiële informatie

Impact van maatregelen op gemeentefinanciën

€ 37,3 miljoen

€ 0 miljoen

€ 40,4 miljoen

€ 0 miljoen

Klik voor meer detail over mogelijke impact op gemeentefinanciën

Keuze D

Maximale zeggenschap, eigenaarschap en invloed voor Amsterdammer

Doelen

Bewoners maximale invloed bieden, hoog inzetten op de participatieladder

Participatieve versterking van besluitvorming, veel maatwerk in beleidsvorming mogelijk

Participatief maatwerk voor buurten en bewoners, raad besluit alleen op hoofdlijnen

Aanpak

Maximale inzet op betrokkenheid van alle Amsterdammers voor planvorming, veel ruimte stedelijke kaders

Bekijk belangrijkste maatregelen

Verberg belangrijkste maatregelen

Veel participatie in alle buurten

Participatief begroten ook van representatieve budgetten

Maatschappelijk aanbesteden om buurtrechten aan zet te krijgen

Faciliteren, bestendigen of verduurzamen, op schild tillen van bewezen goedwerkende initatieven in de stad

Bekijk voor- en tegenargumenten

Verberg voor- en tegenargumenten

Voor

Meer directe democratie

Buurtrechten zorgen voor meer lokale verantwoordelijkheid op uitvoering en maken maatwerk mogelijk

Amsterdammers voelen zich meer eigenaar van uitkomst besluiten

Structurele inbedding samenwerkingspartners: naast ondersteunen individuele initiatieven ook uitrollen basisinfrastructuur van bewezen initiatieven door de stad

Tegen

Complexe besluitvorming en uitvoering

Algemeen belang onder druk

Ambtelijke fte's en andere kosten (techniek)

Politieke discussie van "participatie over de participatie"

Bekijk links naar relevante documenten

Verberg links naar relevante documenten

link participatie beleid

buurtbudgetten kader

buurtrechten kader

Bekijk financiële informatie

Verberg financiële informatie

Impact van maatregelen op gemeentefinanciën

€ 58,1 miljoen

€ 0 miljoen

€ 61,2 miljoen

€ 0 miljoen

Klik voor meer detail over mogelijke impact op gemeentefinanciën

Financiële informatie: de bedragen zijn het verschil met wat al in de meerjarenbegroting 2022-2025 is opgenomen. Er is aangenomen dat vanaf 2025 de bedragen constant blijven. De bedragen zijn een hoog-over indicatie ter ondersteuning van gesprekken over de verschillende mogelijkheden op dit dossier. Dit kan zonder verdere uitwerking niet in beleidsplannen opgenomen worden. Het hier weergegeven bedrag is een optelsom van de inschattingen per maatregel en daarmee geen complete inschatting van benodigde financiële middelen voor deze keuzerichting. Om de onderbouwing van de inschattingen te zien - klik op "Bekijk financiële informatie per maatregel"