Onderwijs

Hoe wil de gemeente zorgen dat alle kinderen in de stad zich door goed onderwijs optimaal kunnen ontwikkelen?

De gemeente is wettelijk verantwoordelijk voor een groot aantal onderwijstaken, zoals toezicht en handhaving kinderopvang, voorschoolse educatie (VVE), leerplicht, leerlingenvervoer en onderwijshuisvesting. De gemeente krijgt voor deze taken geld van het Rijk. In Amsterdam is er al jaren een stijgend lerarentekort en verschillen scholen in kwaliteit van onderwijs. Niet alle leerlingen hebben dezelfde kansen. De gemeente werkt samen met scholen, mbo-instellingen en kinderopvang onder andere aan het vergroten van kansengelijkheid voor kinderen en jongeren in een kwetsbare onderwijspositie. De gemeente heeft een aanpak om het lerarentekort terug te dringen, mbo’ers te ondersteunen bij hun start op de arbeidsmarkt en de voorschool mogelijk te maken voor alle kinderen. Hoe de gemeente het beleid rondom onderwijs inricht heeft grote invloed op andere beleidsterreinen zoals jeugd(zorg), kansengelijkheid en bestaanszekerheid. Ook is er een belangrijke wederzijdse relatie met personeelstekorten. Het mbo is cruciaal in tegengaan personeelstekorten (bijvoorbeeld kinderopvang) en is een belangrijke speler bij de opgaven van de stad (onder andere duurzaamheid en techniek). Andersom kan het gemeentelijk beleid op personeelstekorten de kwaliteit van opvang en scholen verbeteren.

Situatie & realisatie huidig beleid

Amsterdam heeft flink ingezet op kansengelijkheid, bijvoorbeeld door het verhogen van de kwaliteit van de voorschool, de kansenaanpak primair onderwijs en voortgezet onderwijs (extra investering voor kinderen met een risico op onderwijsachterstand). De coronacrisis heeft een grote impact gehad op de realisatie van de beleidsambities, met name in het bestrijden van achterstanden. Uit onderzoek blijkt dat door de coronacrisis de kennis van Amsterdamse kinderen op het gebied van vakken als rekenen en begrijpend lezen over de hele linie achteruit is gegaan, vooral als ze tot een zwakkere groep leerlingen wordt aangerekend. Om leraren te steunen heeft de gemeente een bonus ingesteld voor de komende vier jaar. Leraren op scholen in kwetsbare wijken krijgen een bonus van drie keer zo hoog om kansenongelijkheid tegen te gaan. Het lerarentekort is onverminderd groot, vooral in kwetsbare wijken.

Beleid op dit vraagstuk hangt samen met beleid op:

Woningbouw en complete stad

Beleidsruimte & afhankelijkheden andere overheden

Kinderopvang en VVE: het Rijk bepaalt de kaders (wetgeving) en draagt het grootste deel van de kosten. Gemeente regelt uitvoering (toezicht en handhaving, aanbod voorschool). Als ouders straks maar 5 procent van de kosten betalen (regeerakkoord), zal de vraag waarschijnlijk stijgen. De sector heeft een fors personeelstekort en huisvesting is een probleem. Een risico op het ontstaan van wachtlijsten.

Primair onderwijs: de gemeente is verantwoordelijk voor leerplicht, leerlingenvervoer, bestrijding onderwijsachterstanden, huisvesting en breed aanbod. Het Rijk houdt toezicht op kwaliteit via de inspectie, bepaalt de kaders (wetgeving en cao) en draagt de kosten (lumpsum voor schoolbesturen). Er is een groot lerarentekort en tekort aan schoolleiders, dit beïnvloedt de kwaliteit van onderwijs.

Voortgezet onderwijs: het Rijk bepaalt de kaders en draagt het grootste deel van de kosten. De gemeente is op veel beleidsterreinen regionaal coördinator. Gemeente en schoolbesturen hebben wettelijk de verplichting om afspraken te maken over toelatingsbeleid, onderwijsachterstanden en segregatie. Gemeente is wettelijk verantwoordelijk voor leerplicht en huisvesting.

Mbo: het Rijk bepaalt de wettelijke kaders en financiert het mbo. Gemeente heeft wettelijke taken voortijdig schoolverlaten en werkt met andere gemeentes binnen RMC-regio21.

Mate van invloed van gemeente

De gemeente heeft mogelijkheden om de uitkomsten te beïnvloeden, maar externe factoren en partijen hebben grotere invloed.

Externe factoren die invloed begrenzen

Wet- en regelgeving bepalen welke taken de gemeente moet uitvoeren en welke taken en verantwoordelijkheden juist bij partijen in het veld worden neergelegd. Waar de wet expliciet taken bij het veld neerlegt, maakt het voor de gemeente soms lastig manoeuvreren om ambities te realiseren. Zie ook tekst onder context.

Beschikbare financiële middelen bepalen hoeveel ruimte de gemeente heeft om in te zetten op bovenwettelijke taken en wat de positie van de gemeente is ten opzichte van onderwijs en kinderopvang. Zo wordt de kinderopvang gefinancierd door het Rijk (kinderopvangtoeslag) en ouders, maar de voorschool via de gemeente. Scholen ontvangen via lumpsum de meeste financiering.

Schaarstes die keuzes beïnvloeden

Keuzes op dit vraagstuk moeten in samenhang met keuzes op andere vraagstukken passen binnen de beperkingen van de beschikbare:

Arbeidskrachten voor de uitvoering Fysieke ruimte boven de grond

Belanghebbenden en belangen

Kinderen, jongeren en hun ouderswillen voor kinderen tot 12 jaar goed onderwijs, goede kinderopvang en voorschool in de buurt. En voor het voortgezet - en middelbaar beroepsonderwijs kunnen kiezen uit een divers en kwalitatief goed aanbod.

Schoolbesturenwillen sturing en samenwerking met gemeente, gericht op de opgaven van de stad. Strategisch wederzijdse ondersteuning bij lobby richting het Rijk.

Scholen en instellingenwillen praktische ondersteuning vanuit gemeente bij een concrete vraag (bijvoorbeeld lerarentekort, schoolveiligheid, zorgvraag/ondersteuning). En subsidies ontvangen voor verbeteren van kwaliteit of het vergroten van kansengelijkheid.

Kinderopvangorganisatieswillen steun van de gemeente om geschikte huisvesting en personeel te vinden. Gemeente heeft belang bij voldoende aanbod van goede kinderopvang voor werkende ouders en uitvoering voorschoolse educatie. Geregeld overleg over knelpunten in regelgeving en uitvoering, wederzijdse ondersteuning bij lobby naar het Rijk.

Doelen

Aanpak lerarentekort: we zetten in op het verkleinen van het personeelstekort in het onderwijs. Goed onderwijs begint met voldoende en gekwalificeerd personeel.

Kansengelijkheid: ongelijk investeren voor gelijke kansen. We investeren waar het het hardst nodig is. Scholen en instellingen met veel leerlingen en studenten en zij die in een kwetsbare positie verkeren.

Kwaliteit verbeteren: scholen met een vergelijkbare leerlingenpopulatie verschillen behoorlijk in het aandeel leerlingen dat het streefniveau lezen, taal of rekenen haalt. Ze verschillen ook in de leergroei van leerlingen. Streefniveaus (1S) aan het einde van de basisschool, maar ook het fundamenteel niveau (1F) worden minder vaak behaald dan landelijk.

Maatregelen

Aanpak lerarentekort: er wordt gewerkt aan een pakket van maatregelen om het tekort terug te brengen (bijvoorbeeld door het reserveren van woningen en reiskostenvergoedingen en parkeervergunningen) en krijgen leraren in Amsterdam een extra toelage op hun salaris.

Kansengelijkheid: stedelijk plan kansengelijkheid en een kansenaanpak voor het primair en voortgezet onderwijs. Extra investeren in hogere kwaliteit op de voorschool. Scholen stimuleren om met brede brugklassen te werken. Scholen meer betrekken om armoede, schulden en laaggeletterdheid te bestrijden (PIEK-aanpak)

MBO-agenda: stevige samenwerking met het Amsterdamse mbo. Investering in toekomstbestendig mbo-onderwijs én mbo-onderwijs voor kwetsbare jongeren. Inzet op uitdagingen van de stad (zoals op techniek, duurzaamheid, zorg). Voorkomen van uitval en stagediscriminatie, stages, studentparticipatie. Aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt, PPS-en- Plusscholen. Inzet tegen mentale problematiek, schulden enzovoort.

Laagdrempelig en toegankelijk maken van voorscholen voor alle kinderen (om segregatie tegen te gaan).

Links naar relevante documenten

Een voorziening voor alle Amsterdamse peuters 2018-2022

Beschrijving van de wijze waarop Amsterdam uitvoering geeft aan voorschoolse educatie: kwaliteit, omvang, toegankelijkheid.

Noodplan lerarentekort

Hierin staan de maatregelen die genomen worden om het lerarentekort terug te dringen. De gemeente werkt hierin samen met het onderwijs. De maatregelen hebben o.a. betrekking op: voorrang bij woningen, reiskostenvergoeding, zij-instromers, advies en begeleiding.

Kansengelijkheid

De gemeente werkt op verschillende manieren aan het terugdringen van kansenongelijkheid in het onderwijs. Deze site biedt een overzicht van de verschillende programma's en subsidieregelingen die er zijn (o.a. Kansenaanpak primair onderwijs, Kansenaanpak voortgezet onderwijs, zomerscholen).

MBO-Agenda 2019-2023

Vergelijk keuzes

Klik op de keuzes om deze naast elkaar te vergelijken

Keuze A

Wettelijk minimum

Doelen

Voldoen uitsluitend aan wettelijke taken zoals omschreven in de wet (minimale uitvoering).

Geen bovenwettelijke taken oppakken.

Aanpak

Minimale uitvoering van de wettelijke taken, geen bovenwettelijke taken.

Bekijk belangrijkste maatregelen

Verberg belangrijkste maatregelen

Minimale inzet wettelijke taken

Minimale inzet op handhaven leerplicht, onderwijshuisvesting, onderwijsachterstandenbeleid (bijvoorbeeld voorschool), leerlingenvervoer, voortijdig schoolverlaten, kinderopvang op sociaal-medische indicatie (SMI) en toezicht en handhaving kinderopvang.

Stoppen met bovenwettelijke taken

Stoppen met bovenwettelijke taken zoals: aanpak lerarentekort, mbo-beleid, schoolveiligheid, extra inzet kansengelijkheid, schooltuinen, hoogbegaafdheid, burgerschapsonderwijs.

Bekijk voor- en tegenargumenten

Verberg voor- en tegenargumenten

Voor

We voldoen met deze optie aan het wettelijk minimum zonder extra inspanningen te hoeven doen.

Op de korte termijn is deze optie kostenbesparend, want het takenpakket wordt kleiner.

Tegen

In deze keuzerichting worden het lerarentekort en kansenongelijkheid niet bestreden, waardoor ontwikkelkansen van leerlingen en studenten kunnen dalen, vooral als zij al een risico op achterstand hebben.

Op de langere termijn resulteert dit in (veel) hogere kosten voor de samenleving. Want door het stoppen van bijvoorbeeld de MBO-agenda zullen minder afgestudeerden een baan vinden, waardoor er een groter beroep wordt gedaan op de sociale voorzieningen.

In deze keuzerichting zou de gemeente minder tijd investeren in contact met het onderwijsveld, waardoor het beleid minder gestoeld is op de realiteit en er minder mogelijkheden zijn om bij te sturen.

Bekijk links naar relevante documenten

Verberg links naar relevante documenten

Bekijk financiële informatie

Verberg financiële informatie

Impact van maatregelen op gemeentefinanciën

Deze keuze creëert (nog nader te bepalen) financiële ruimte t.o.v. de meerjarenbegroting. Toelichting beschikbaar door te klikken op "Klik voor meer detail over mogelijke impact op gemeentefinanciën"

Klik voor meer detail over mogelijke impact op gemeentefinanciën

Keuze B

Wettelijk uitgebreid

Doelen

Wettelijke taken heel uitgebreid oppakken.

Geen bovenwettelijke taken oppakken.

Aanpak

Basis op orde, geen bovenwettelijke taken.

Bekijk belangrijkste maatregelen

Verberg belangrijkste maatregelen

Wettelijk taken stevig neerzetten

Extra investeren in de wettelijke taken: handhaven leerplicht, onderwijshuisvesting, onderwijsachterstandenbeleid, leerlingenvervoer, voortijdig schoolverlaten, kinderopvang op sociaal-medische indicatie, kwaliteit kinderopvang, voorschool gratis.

Stoppen met bovenwettelijke taken

Stoppen met bovenwettelijke taken zoals: aanpak lerarentekort, mbo-beleid, schoolveiligheid, extra inzet kansengelijkheid, schooltuinen, hoogbegaafdheid, burgerschapsonderwijs.

Bekijk voor- en tegenargumenten

Verberg voor- en tegenargumenten

Voor

We voldoen met deze optie ruimschoots aan de wettelijke taken waardoor de basiskwaliteit omhoog zal gaan.

Op korte termijn is deze optie kostenbesparend, omdat het takenpakket kleiner wordt.

Tegen

Bekijk links naar relevante documenten

Verberg links naar relevante documenten

Bekijk financiële informatie

Verberg financiële informatie

Impact van maatregelen op gemeentefinanciën

Klik voor meer detail over mogelijke impact op gemeentefinanciën

Keuze C

Lerarentekort en kwaliteit

Doelen

Door aanpak van het personeelstekort bijdragen aan versterken van de kwaliteit.

Aanpak lerarentekort zorgt voor een kleiner verschil in kwaliteit tussen scholen.

Versterken onderwijskwaliteit.

Aanpak

Investeren in aanpak lerarentekort en kwaliteit.

Bekijk belangrijkste maatregelen

Verberg belangrijkste maatregelen

Wettelijk taken stevig neerzetten

Extra investereren om de wettelijke taken: handhaven leerplicht, onderwijshuisvesting, onderijwsachterstandenbeleid, leerlingenvervoer, voortijdig schoolverlaten, kinderopvang op sociaal-medische indicatie en kwaliteit kinderopvang goed uit te voeren.

Werving en behoud personeel

Investeren in werving en behoud van voldoende en goed personeel (woningen, reiskostenvergoeding, bonus, zij-instroom, training, begeleiding enzovoort).

Versterken onderwijskwaliteit

Onderwijskwaliteit bevorderen door subsidieregeling (taal- rekenonderwijs, versterken pedagogische vaardigheden, teamontwikkeling, innovatie). Investeren in structuren zoals verlagen werkdruk, schoolveiligheid, verzuimpreventie, samenwerking met OKT's en jeugdzorg, professionalisering.

Geen extra inzet op kansengelijkheid

Bekijk voor- en tegenargumenten

Verberg voor- en tegenargumenten

Voor

De kwaliteit van onderwijs zal stijgen omdat er meer leraren zullen zijn en er meer tijd en geld is om te te sturen op kwaliteit.

De verschillen tussen scholen worden kleiner, waardoor het voor kinderen minder bepalend is voor hun toekomst op welke school ze zitten.

Onderwijsresultaten stijgen omdat er meer persoonlijike aandacht is voor leerlingen en door verbeterde lesmethoden.

Tegen

Alleen investeren in aanpak lerarentekort en kwaliteit is niet genoeg om de kansen van leerlingen/studenten in een kwetsbare positie te verbeteren.

Bekijk links naar relevante documenten

Verberg links naar relevante documenten

Bekijk financiële informatie

Verberg financiële informatie

Impact van maatregelen op gemeentefinanciën

€ 1052 miljoen

€ 0 miljoen

€ 1052 miljoen

€ 0 miljoen

Klik voor meer detail over mogelijke impact op gemeentefinanciën

Keuze D

Lerarentekort, kwaliteit en kansengelijkheid

Doelen

Door aanpak van het personeelstekort bijdragen aan versterken van de kwaliteit.

Versterken onderwijskwaliteit.

Optimale ontwikkelkansen bieden, ook voor kinderen en jongeren met een risico op achterstand.

Aanpak

Optimale ontwikkelkansen bieden, ook voor kinderen/studenten in een kwetsbare onderwijspositie.

Bekijk belangrijkste maatregelen

Verberg belangrijkste maatregelen

Wettelijk taken stevig neerzetten

Extra investereren om de wettelijke taken: handhaven leerplicht, onderwijshuisvesting, onderijsachterstandenbeleid, leerlingenvervoer, voortijdig schoolverlaten, kinderopvang op sociaal-medische indicatie en kwaliteit kinderopvang goed uit te voeren.

Werving en behoud personeel

Investeren in werving en behoud van voldoende en goed personeel (woningen, reiskostenvergoeding, bonus, zij-instroom, training, begeleiding enzovoort).

Versterken onderwijskwaliteit

Onderwijswaliteit bevorderen dmv subsidieregeling (taal- rekenonderwijs, versterken pedagogische vaardigheden, teamontwikkeling, innovatie). Investeren in structuren zoals verlagen werkdruk, schoolveiligheid, verzuimpreventie, samenwerking met OKT's en jeugdzorg, professionalisering.

Kansengelijkheid bevorderen

Extra investeren in kansengelijkheid, zowel binnen als buiten de school (rijke schooldag) bijvoorbeeld door extra begeleiding en/of leertijd, passend onderwijs, betere samenwerking zorg-onderwijs, talentontwikkeling, bijles en huiswerkbegeleiding, soepele overgang tussen verschillende onderwijsvormen en aansluiting op de arbeidsmarkt

Bekijk voor- en tegenargumenten

Verberg voor- en tegenargumenten

Voor

De kwaliteit van het onderwijs zal stijgen omdat er meer leraren zullen zijn en er meer tijd en geld is om te sturen op kwaliteit.

De verschillen tussen scholen worden kleiner, waardoor het voor kinderen minder bepalend is voor hun toekomst op welke school ze zitten.

Er wordt meer geïnvesteerd in leerlingen en studenten in een kwetsbare positie en in de scholen en instellingen waar veel van deze leerlingen en studenten heen gaan om effectieve methodes in te zetten.

Ook onderwijsresultaten van leerlingen/studenten in een kwetsbare positie stijgen, waardoor kansengelijkheid toeneemt.

Tegen

Het vereist meer budget om deze keuzerichting in de gehele stad goed te realiseren.

Bekijk links naar relevante documenten

Verberg links naar relevante documenten

Bekijk financiële informatie

Verberg financiële informatie

Impact van maatregelen op gemeentefinanciën

€ 1252 miljoen

€ 0 miljoen

€ 1252 miljoen

€ 0 miljoen

Klik voor meer detail over mogelijke impact op gemeentefinanciën

Financiële informatie: de bedragen zijn de absolute financiële behoeften. Het is onbekend wat er al in de meerjarenbegroting 2022-2025 is opgenomen. De bedragen zijn een hoog-over indicatie ter ondersteuning van gesprekken over de verschillende mogelijkheden op dit dossier. Dit kan zonder verdere uitwerking niet in beleidsplannen opgenomen worden. Het hier weergegeven bedrag is een optelsom van de inschattingen per maatregel en daarmee geen complete inschatting van benodigde financiële middelen voor deze keuzerichting. Om de onderbouwing van de inschattingen te zien - klik op "Bekijk financiële informatie per maatregel"