Kunst en cultuur

Hoe wil de gemeente omgaan met behoud en duurzaam herstel van de kunst- en cultuursector na de corona-crisis?

Amsterdam is een van de meest culturele steden van de wereld. Dat maakt de stad en bepaalt onze identiteit. Met het Concertgebouw, het Stedelijk Museum, het Bijlmer Parktheater, creatieve broedplaatsen zoals WOW en een indrukwekkende hoeveelheid kunstwerken in de openbare ruimte. De impact van de coronacrisis op deze cultuursector is enorm. Culturele instellingen lijden flinke verliezen en veel makers, kunstenaars en zzp'ers hebben geen werk meer. Het herstel van de coronacrisis zal jaren duren. Tegelijk is er focus nodig op de groei van de stad én van de culturele voorzieningen om alle doelgroepen te bereiken. Daarnaast zijn er bezuinigingen ingeboekt voor in totaal € 8,5 miljoen. Deze vraag beschrijft en presenteert 3 richtingen hoe de gemeente om kan gaan met behoud en duurzaam herstel van de kunst- en cultuursector na de coronacrisis.

Situatie & realisatie huidig beleid

Met het huidige beleid kunnen niet alle beleidsdoelstellingen bereikt worden. Bij aanvang van deze beleidsperiode waren de problemen al groot in de cultuursector. De coronacrisis is daar nog bij gekomen, zie de factsheet 'Herstel culturele sector' voor de meest recente cijfers over de impact van corona.f Dankzij de steunmaatregelen van het Rijk en de gemeente hebben we een belangrijk deel van de sector kunnen helpen maar de herstelfase zal enkele jaren duren. Door de reeds ingeboekte bezuinigingen (in totaal € 8,5 miljoen) moet er op het gebied van kunst en cultuur veel ingeleverd worden. Het heeft directe gevolgen voor 1) de makers en nieuwe initiatieven (voedingsbodem van de hele sector), 2) de leefbaarheid in de wijken, 3) de mogelijkheden voor kinderen uit armoedegezinnen om kennis te maken met kunst en cultuur, 4) het aantal broedplaatsen en ateliers voor kunstenaars, 5) het aantal openbare bibliotheken en 5) de nieuwsvoorziening door AT5. Deels zal dit leiden tot hogere kosten binnen andere onderdelen van de gemeente. Tenslotte raakt de cultuursector ook in de knel omdat de stad steeds duurder wordt en betaalbare ruimte steeds schaarser.

Beleid op dit vraagstuk hangt samen met beleid op:

Woningbouw en complete stad

Personeelstekorten

Beleidsruimte & afhankelijkheden andere overheden

Op het gebied van kunst en cultuur heeft de gemeente veel beleidsvrijheid. Een deel van de culturele instellingen die een vierjarige subsidie ontvangen binnen het Kunstenplan wordt ook gefinancierd door het Rijk (landeljke basisinfrastructuur) of de rijkscultuurfondsen.

Het onderhoud van monumentale panden (musea, theaters) is een wettelijke taak.

In de Bibliotheekwet is vastgelegd welke functies een bibliotheek in elk geval moet vervullen. Deze wet legt geen verplichting op aan gemeenten om een bibliotheekvoorziening in stand te houden.

Op basis van de Mediawet heeft de gemeente een zorgplicht voor de lokale publieke omroep. Publieke Omroep Amsterdam inclusief AT5 is door het Commissariaat voor de Media op basis van de Mediawet aangewezen als lokale publieke omroep in Amsterdam.

Mate van invloed van gemeente

De gemeente heeft veel mogelijkheden om de uitkomsten te beïnvloeden. Externe factoren en partijen hebben beperkte invloed daarop.

Externe factoren die invloed begrenzen

Relatie met het Rijk over de financiering van belangrijke culturele instellingen in Amsterdam: als het Rijk een voor Amsterdam cruciale instelling niet meer financiert, zal de gemeente het tekort (deels) moeten compenseren.

De toenemende schaarste aan betaalbare ruimte voor kunst en cultuur zet de cultuursector onder druk. Kunstenaars verhuizen naar andere steden; werknemers in de sector kunnen niet meer in de buurt van hun werk wonen.

De snel stijgende prijzen van levensonderhoud in de stad maakt dat de stad te duur wordt voor veel kunstenaars en makers en mensen die werkzaam zijn in de cultuursector.

Schaarstes die keuzes beïnvloeden

Keuzes op dit vraagstuk moeten in samenhang met keuzes op andere vraagstukken passen binnen de beperkingen van de beschikbare:

Fysieke ruimte boven de grond Investeringsruimte van de gemeente

Belanghebbenden en belangen

Amsterdammers en bezoekers van Amsterdamwillen een leefbare stad met een aanbod van kunst en cultuur waarin ze zich kunnen herkennen. Aansprekende kunst in de openbare ruimte en een openbare bibliotheek in de buurt.

Kunst- en cultuursector: instellingen, zzp'ers en makers/kunstenaarswillen een breed en gevarieerd aanbod realiseren.

Amsterdams Fonds voor de Kunstwil een gevarieerde groep kunstenaars ondersteunen.

Ondernemers in Amsterdam (onder andere horeca, hotels)willen veel bezoekers in de stad.

Doelen

Realiseren van een sterke en open cultuur. Groei van kunst en cultuur in de wijken en meer aandacht voor makers.

Verbreding van cultuureducatie, talentontwikkeling en cultuurparticipatie.

Meer ruimte voor experiment, innovatie en de nachtcultuur. Versterking van internationale kunst en cultuur.

Maatregelen

Culturele instellingen werken aan diversiteit en inclusie via de uitvoering van een actieplan dat zij zelf geformuleerd hebben (instapeis voor Kunstenplan).

Uitvoering inhaalslag kunst en cultuur in Noord, Nieuw-West en Zuidoost omdat in deze delen van de stad het aanbod van kunst en cultuur achterblijft.

Verbreden van cultuureducatie door de invoering van cultuurcoaches. Meer kinderen van ouders met een krappe beurs in staat stellen om mee te doen aan kunst en cultuur.

Sinds maart 2020: de cultuursector zoveel mogelijk overeind houden via het steunplan kunst en cultuur.

Links naar relevante documenten

De kracht van kunst en cultuur. Hoofdlijnen kunst en cultuur 2021-2024

Beschrijft de inhoudelijke doelen van het cultuurbeleid voor deze periode. Het bevat de aanwijzing van culturele instellingen in de Amsterdamse Basisinfrastructuur (Amsterdam Bis) en het beleidskader voor de taken van het Amsterdams Fonds voor de Kunst (AFK).

Kunstenplan 2021-2024 (PDF)

Beschrijft hoe het cultuurbeleid vanuit de Hoofdlijnen wordt uitgevoerd. Het bevat onder meer een verdere uitwerking van beleidsdoelstellingen rond cultuureducatie.

Atelier en Broedplaatsenbeleid 2019-2022 (PDF)

Beschrijft het beleid op het gebied van ateliers en broedplaatsen.

Amsterdamse referentienorm en maatschappelijke voorzieningen (PDF)

Beschrijft de afspraken over hoe we in Amsterdam zorgen dat we maatschappelijke functies bewaken vanuit de uitvoering van Koers 2025, waarin de ambities voor de nieuw te bouwen woningen zijn vastgelegd.

Ruimte voor kunst en cultuur - strategisch huisvestingsplan (SHP) kunst en cultuur 2020 – 2025

Beschrijft een beeld over hoe groei van de stad samen kan gaan met groei van aanbod van kunst en cultuur.

Factsheet herstel culturele sector

Korte A4-samenvatting van staat Amsterdamse culturele sector

Vergelijk keuzes

Klik op de keuzes om deze naast elkaar te vergelijken

Keuze A

Sterke versobering van de cultuursector (door corona en ingeboekte bezuinigingen)

Doelen

Behoud van zoveel mogelijk onderdelen (gesubsidieerde) culturele infrastructuur.

Aanpak

Continueren huidig beleid. Uitvoeren ingeboekte bezuinigingen en resterend steunpakket K&C.

Bekijk belangrijkste maatregelen

Verberg belangrijkste maatregelen

Kunstenplan 2021-2024 uitvoeren conform besloten

Het Kunstenplan 2021-2024 wordt uitgevoerd binnen het vastgestelde financiële kader en het financiele kader van de investeringen waarover al besloten is.

Coronacrisis compensatie enkel vanuit het Rijk

De impact van de coronacrisis op de cultuursector (in 2022 en verder) wordt alleen opgevangen door middel van de generieke en specifieke (aanvullende) steunpakketten van het Rijk (geen middelen voor steun of herstel vanuit de gemeente).

Ingeboekte bezuinigingen uitvoeren

De ingeboekte bezuinigingen op broedplaatsen, cultuureducatie, AFK, Kunstenplan, Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA) en Publieke Omroep Amsterdam inclusief AT5 (POA/AT5) worden uitgevoerd. Zie tabel.

Geen gemeentelijke bijdrage Slavernijmuseum

In deze keuzerichting is geen rekening gehouden met een gemeentelijke bijdrage aan het slavernijmuseum (investering en exploitatielasten), zoals eerder verkend met het Rijk.

Bekijk af te schalen activiteiten

Verberg af te schalen activiteiten

Verdere verhoging bezuinigingen

Afschalen: De bedragen voor de reeds ingeboekte bezuinigingen verhogen.

Impact: Een ernstige verschraling van het aanbod van kunst en cultuur in de stad omdat een deel van de culturele instellingen geen financiering meer vanuit de gemeente krijgen. De nieuwszender AT5 heeft te weinig middelen om dagelijks nog nieuws te brengen. De spreiding van kunst en cultuur over de stad neemt af. De culturele infrastructuur kan niet meegroeien met de stad.

Stoppen met uitbreiding culturele infrastructuur

Afschalen: Stoppen met de uitbreiding van de culturele infrastructuur in de stadsdelen Noord, Nieuw-West en Zuidoost.

Impact: De gewenste inhaalslag kan niet afgerond worden (met name in Noord en Zuidoost). Het aanbod kunst en cultuur in deze delen van de stad blijft achter op de rest van de stad en het verschil wordt nog groter als gevolg van de groei van de stad. Een deel van de Amsterdammers zal zich steeds minder of niet herkennen in het culturele aanbod (een aantal doelgroepen wordt niet bereikt).

Bekijk voor- en tegenargumenten

Verberg voor- en tegenargumenten

Voor

Voor dit scenario wordt geen aanvullend beroep gedaan op de algemene middelen.

Tegen

Instellingen die verliezen lijden door de coronacrisis en niet of onvoldoende geholpen worden door de generiek en specifieke steunpakketten van het Rijk (in 2022 en verder) zullen ophouden te bestaan of hun activiteiten ingrijpend moeten aanpassen dan wel terugbrengen. De positie van zzp’ers en makers komt nog meer onder druk te staan.

Doelstellingen Kunstenplan 2021-2024 worden niet/ten dele gehaald. Aanbod cultuureducatie neemt af en minder kinderen van ouders met een krappe beurs kunnen deelnemen. Exploitatie van nieuwe culturele instellingen komt in gevaar. Geen gemeentelijke bijdrage aan het nationaal slavernijmuseum.

Het vestigingennetwerk van de OBA komt onder druk te staan. Een belangrijk deel van de bestaande broedplaatsen verdwijnt op den duur waardoor (beginnende) kunstenaars niet meer terecht kunnen in Amsterdam en instroom van nieuwe talenten wordt ingeperkt, kunst en cultuur kunnen niet meegroeien met de stad. Er kan geen ruimte gecreëerd worden voor de nachtcultuur, experiment en vrije ruimte.

Negatieve impact op de economische waarde van de cultuursector van de stad en de werkgelegenheid. Afbreuk aan de positie van Amsterdam als (inter)nationale hoofdstad voor cultuur.

Bekijk links naar relevante documenten

Verberg links naar relevante documenten

Bekijk financiële informatie

Verberg financiële informatie

Impact van maatregelen op gemeentefinanciën

€ 0 miljoen

Klik voor meer detail over mogelijke impact op gemeentefinanciën

Keuzerichting B bevat ook de maatregelen van keuzerichting A

Keuze B

Herstel van de cultuursector na corona in een groeiende stad

Doelen

Herstel van de bestaande culturele infrastructuur en uitbreiding en verdieping van het aanbod.

Aanpak

Behouden culturele infrastructuur, en inzetten op een inclusieve cultuursector die meegroeit met de stad.

Bekijk belangrijkste maatregelen

Verberg belangrijkste maatregelen

Gemeentelijke (nood)steunregelingen naast rijkscompensatie

Culturele instellingen overeind houden en weerbaar maken door continueren van de gemeentelijke (nood)steunregelingen in aanvulling op eventuele generieke en specifieke steunpakketten van het Rijk. En door ondersteuning van zzp'ers en zelfstandig werkende makers/kunstenaars om verdere uitstroom uit de kunst- en cultuursector te voorkomen.

Terugdraaien ingeboekte bezuinigingen

Terugdraaien van de ingeboekte bezuinigingen op Kunstenplan, cultuureducatie, OBA, publieke omroep en broedplaatsen.

Extra middelen voor cultuurontwikkeling

Extra middelen inzetten voor de exploitatie van nieuwe (gebiedsgerichte) culturele voorzieningen, de bouw van een nieuw Bijlmer Parktheater, de gemeentelijke bijdrage aan het nationaal slavernijmuseum (investering en exploitatielasten) zoals eerder verkend met het Rijk, aanpassingen van het pand van Paradiso en duurzame renovatie van het dak van het Stedelijk Museum

Amsterdamse cultuursector promoten

Lokale campagnes om cultuurparticipatie door Amsterdammers te bevorderen. Internationale campagnes om Amsterdam als cultuurstad te promoten en de ‘cultuurtoerist’ naar de stad te trekken.

Bekijk af te schalen activiteiten

Verberg af te schalen activiteiten

Terugschroeven (nood)steun na de coronacrisis

Afschalen: Het compensatieniveau van de gemeentelijke noodsteunregelingen voor de cultuursector door de coronacrisis kunnen teruggeschroefd worden als de instellingen weer voldoende reserves hebben opgebouwd en de bezoekerseconomie weer is aangetrokken.

Impact: Geen

Bekijk voor- en tegenargumenten

Verberg voor- en tegenargumenten

Voor

Amsterdam blijft een cultuurstad die aantrekkelijk is voor bewoners en bezoekers. De cultuursector kan een belangrijke rol spelen bij het economisch herstel van de stad na de coronacrisis.

De culturele infrastructuur inclusief ketens van talentontwikkeling blijven grotendeels overeind. Er is een breed aanbod van cultuureducatie (ook voor kinderen van ouders met een krappe beurs) en er blijft ruimte voor talentontwikkeling.

Het aantal broedplaatsen blijft op niveau. Het aanbod van kunst en cultuur kan (tot op zekere hoogte) meegroeien met de stad.

Het aantal banen in de cultuursector blijft ongeveer op het niveau van voor de coronacrisis.

Tegen

Er zijn te weinig mogelijkheden om meer ruimte te creëren voor nachtcultuur, experiment en innovatie, en vrije ruimte.

De exploitatie van nieuwe culturele instellingen is niet structureel geregeld.

Er is een extra bijdrage nodig uit de algemene middelen (structureel en incidenteel).

Bekijk links naar relevante documenten

Verberg links naar relevante documenten

Bekijk financiële informatie

Verberg financiële informatie

Impact van maatregelen op gemeentefinanciën

€ 43,1 miljoen

€ 89 miljoen

€ 46,6 miljoen

€ 0 miljoen

Klik voor meer detail over mogelijke impact op gemeentefinanciën

Keuzerichting C bevat ook de maatregelen van keuzerichtingen A en B

Keuze C

Structureel gezonde kunst- en cultuursector voor alle Amsterdammers en stadsdelen

Doelen

Culturele infrastructuur verspreid over de hele stad en toegankelijk voor alle Amsterdammers.

Weerbare en wendbare cultuursector waarin de gevestigde instellingen en instroom in balans zijn.

Aanpak

Zwaktes in de cultuursector (denk aan: arbeidsmarkt, betaalbare ruimtes, etcetera) duurzaam adresseren.

Bekijk belangrijkste maatregelen

Verberg belangrijkste maatregelen

Gemeentelijke (nood)steunregelingen en stimuleren van weer- en wendbaarheid

Culturele instellingen overeind houden en weerbaar maken door verder te gaan met de gemeentelijke (nood)steunregelingen in aanvulling op de generieke en specifieke steunpakketten van het Rijk. Door ondersteuning van zzp'ers en makers/kunstenaars om verdere uitstroom uit de cultuursector te voorkomen. En door het stimuleren van weerbaar en wendbaar worden van de cultuursector.

Terugdraaien ingeboekte bezuinigingen

Terugdraaien ingeboekte bezuinigingen en ophogen Kunstenplanbudget + OBA voor onder andere groei van de stad, nieuwe instroom en innovatie, opbouwen reserves, en toepassen Fair Practice Code (goed werkgeverschap).

Meer inzet op cultuurontwikkeling

Inzetten op een cultureel aanbod waarin alle Amsterdammers zich kunnen herkennen, invoering referentienorm jeugdcultuur en vergroten doorstroming via talentenfondsen. Instellen burgerberaad kunst en cultuur. Ruimte bieden voor nieuwe initiatieven door startsubsidies, meer betaalbare ruimte creëren door stimuleren van meervoudig ruimtegebruik, uitbreiding broedplaatsen.

Exploitatiekosten opnemen bij toepassing referentienorm

Exploitatiekosten standaard meenemen bij toepassing referentienorm kunst en cultuur (voor nieuwe (gebiedsgerichte) culturele voorzieningen. Extra middelen inzetten voor de bouw van een nieuw Bijlmer Parktheater, de gemeentelijke bijdrage aan het nationaal slavernijmuseum (investering en exploitatielasten) zoals eerder verkend met het Rijk, aanpassingen van het pand van Paradiso en duurzame renovatie van het dak van het Stedelijk Museum.

Bekijk af te schalen activiteiten

Verberg af te schalen activiteiten

Extra investeringen in structurele ontwikkeling cultuur

Afschalen: Het compensatieniveau van de gemeentelijke noodsteunregelingen voor de cultuursector door de corona-crisis kunnen teruggeschroefd worden als de instellingen weer voldoende reserves hebben opgebouwd en de bezoekerseconomie weer is aangetrokken.

Impact: geen

Bekijk voor- en tegenargumenten

Verberg voor- en tegenargumenten

Voor

Amsterdam blijft een internationaal erkende cultuurstad met een uniek en veelzijdig aanbod dat aantrekkelijk is voor alle Amsterdammers en voor bezoekers.

De culturele infrastructuur groeit mee met de stad en er is kunst- en cultuuraanbod in alle delen van de stad. Er kunnen nieuwe broedplaatsen gerealiseerd worden die meer maatschappelijke verbindingen aangaan. Er kan ruimte gecreëerd worden voor nachtcultuur, experiment en vrije ruimte.

Het aantal banen in de cultuursector kan groeien evenals de economische waarde van kunst en cultuur voor de stad.

Tegen

Er is een extra bijdrage nodig uit de algemene middelen (structureel en incidenteel).

Bekijk links naar relevante documenten

Verberg links naar relevante documenten

Bekijk financiële informatie

Verberg financiële informatie

Impact van maatregelen op gemeentefinanciën

€ 70,3 miljoen

€ 89 miljoen

€ 98,3 miljoen

€ 0 miljoen

Klik voor meer detail over mogelijke impact op gemeentefinanciën

Financiële informatie: de bedragen zijn de absolute financiële behoeften. Het is onbekend wat er al in de meerjarenbegroting 2022-2025 is opgenomen. De bedragen zijn een hoog-over indicatie ter ondersteuning van gesprekken over de verschillende mogelijkheden op dit dossier. Dit kan zonder verdere uitwerking niet in beleidsplannen opgenomen worden. Het hier weergegeven bedrag is een optelsom van de inschattingen per maatregel en daarmee geen complete inschatting van benodigde financiële middelen voor deze keuzerichting. Om de onderbouwing van de inschattingen te zien - klik op "Bekijk financiële informatie per maatregel".