Schone stad

Welke prioriteiten wil de gemeente Amsterdam stellen in het schoonhouden van de openbare ruimte?

In de stad wordt veel werk verzet om het groen, de straten en grachten schoon te houden. Deze werkzaamheden kunnen niet los van elkaar worden gezien: afvalinzameling, handhaving, reiniging en preventie zijn vooral gericht op het gedrag van burgers, bezoekers en ondernemers. Als van het ene minder wordt gedaan, moeten voor hetzelfde resultaat meer van andere werkzaamheden gedaan worden. Door intensiever gebruik van de openbare ruimte zien we een toename in benodigde werkzaamheden. Hoe schoon het buiten is, wordt gemeten volgens een landelijke meetmethodiek. De score kan variëren van A+ (geen vervuiling) tot A, B, C of D (zeer vervuild).

Situatie & realisatie huidig beleid

Door de groei van de stad, de toename van de bezoekersaantallen en de toegenomen van consumptie buitenshuis worden straten, grachten en parken intensiever gebruikt en wordt de openbare ruimte sneller vuil. Volgens de objectieve metingen is het grootste gedeelte van de stad schoon genoeg. Maar het rapportcijfer van de bewoners is lager dan de gestelde doelen. We zien op bepaalde plekken (bijvoorbeeld rondom vuilcontainers) en op specifieke momenten (bijvoorbeeld na een zonnige dag in het park) sterke vervuiling. Dit vraagt om aanscherping van de aanpak.

Beleid op dit vraagstuk hangt samen met beleid op:

Circulaire economie

Woningbouw en complete stad

Beleidsruimte & afhankelijkheden andere overheden

Volgens de Wegenwet en het Burgerlijk Wetboek heeft de gemeente een wettelijke zorgplicht om de openbare ruimte gedurende langere termijn ‘schoon, heel en veilig’ te houden.

Daarbinnen kan de gemeente zelf ambities formuleren hoe schoon het moet zijn. In de P&C cyclus is afgesproken dat 80 procent van de meetpunten een B moet scoren. In een aantal gebieden in Zuidoost, Nieuw-West en Centrum Oost is dat minimaal 90 procent.

De Europese richtlijn voor wegwerpplastic (‘Single-Use-Plastics’ of SUP-richtlijn) moet producenten stimuleren om producten in de handel te brengen die duurzaam, herbruikbaar, repareerbaar en recyclebaar zijn. Hierin staat onder meer dat producenten moeten zorgen voor een innamesysteem van bijvoorbeeld plastic flesjes. We verwachten dat dit de komende jaren leidt tot minder plastic (zwerf)afval.

Inzameling en verwerking van afval is een verantwoordelijkheid van de gemeente. De Wet Milieubeheer en het Landelijk Afvalbeheerplan (LAP3) zijn doorvertaald in de Amsterdamse Afvalstoffenverordening en de Verordening Afvalstoffenheffing. De gemeente is ook bevoegd om preventieve maatregelen tegen zwerfafval en verkeerd aangeboden huisvuil en grof afval op te nemen in een verordening.

De hoogte van de afvalstoffenheffing wordt door de gemeente bepaald. Hiermee wordt de afvalinzameling bekostigd en een deel van de reiniging en handhaving. De directie Afval en Grondstoffen staat onder toezicht. Een plan ter verbetering is goedgekeurd.

Mate van invloed van gemeente

De gemeente heeft mogelijkheden om de uitkomsten te beïnvloeden, maar externe factoren en partijen hebben grotere invloed.

Externe factoren die invloed begrenzen

Intensiever gebruik van de openbare ruimte door bewoners, ondernemers en bezoekers. Hierdoor nemen zwerfvuil, vervuiling van parken, huisvuil en karton toe. Ook op plekken die eerder niet werden gebruikt, zoals afgelegen parkeerplekken.

De inrichting van de openbare ruimte is van invloed op het schoonhouden: smalle straten moeten handmatig gereinigd worden, en tussen kleinere stenen blijft meer vuil liggen.

Weersinvloeden (storm, regen, sneeuw en vorst) zorgen voor verspreiding, wegspoelen of bedekken van zwerfvuil. Natuurlijke invloeden zoals bladval kunnen we voorspellen maar niet allemaal in één keer opruimen.

Producenten en leveranciers bepalen de hoeveelheid verpakkingen en diversiteit aan verpakkingsmaterialen.

Schaarstes die keuzes beïnvloeden

Keuzes op dit vraagstuk moeten in samenhang met keuzes op andere vraagstukken passen binnen de beperkingen van de beschikbare:

Arbeidskrachten voor de uitvoering Fysieke ruimte boven de grond Fysieke ruimte onder de grond Investeringsruimte van de gemeente

Belanghebbenden en belangen

Burgerswillen een schone omgeving en hun afval op een makkelijke manier kwijt kunnen.

Ondernemers (winkeliers)willen aantrekkelijke winkelstraat om meer klanten te trekken en op een makkelijke manier hun bedrijfsafval kwijt.

Bezoekers verwachten een schoon en mooi Amsterdam.

Milieuorganisaties (zoals Plastic Whale of het Wereld Natuur Fonds)willen de impact van (plastic) afval op het milieu terugdringen.

Doelen

Afspraak in Planning en Control-cyclus: 80 procent van de meetpunten scoort B. Afspraak volgens Masterplan Handhaving en Reiniging: in een aantal gebieden in Zuidoost, Nieuw-West en Centrum Oost scoren 90 procent van de meetpunten niveau B. Niveau B betekent maximaal 10 stuks grof zwerfvuil per 100 m2. Het wordt gemeten volgens de standaard landelijke meetmethodiek (CROW).

Het streefcijfer van bewoners over de tevredenheid van het schoonhouden van de openbare ruimte is 7,0. Momenteel is dit rapportcijfer een 6,6.

Ambitieniveau 'verzorgd' (onder meer maximaal 10 stuks grof zwerfval per 100 m2) in 2025. (Zie beleidskader 1Amsterdam Heel & Schoon; 'een stadsbrede systematiek voor het beheer van de openbare ruimte'.)

Maatregelen

Huisvuilinzameling gebeurt door het tijdig legen van ondergrondse containers en het tegengaan van afval naast deze containers (bijplaatsingen). In Centrum wordt het huisvuil in zakken aangeboden en frequent opgehaald. Het ophalen van bedrijfsafval is grotendeels aan marktpartijen uitbesteed. Grof afval kan meerdere dagen per week aan de weg worden aangeboden.

Handhaving in de openbare ruimte gebeurt op integrale wijze: toezichthouders kijken naar meerdere punten, niet alleen naar bijvoorbeeld verkeerd aangeboden afval. Deze toezichthouders worden gefinancierd uit de afvalstoffenheffing. Dankzij extra budget was het in 2021 mogelijk intensief te controleren op 75 plekken waar vaak veel afval op straat ligt (hotspots).

De ambitie is voor de stad is dat bij 80 procent van de steekproefmetingen maximaal 10 stuks grof zwerfafval per 100m2 wordt aangetroffen (minimaal niveau B). In een aantal gebieden in Zuidoost, Nieuw West en Centrum, is de ambitie hoger (90 procent). Door de inzet van buurtconciërges wordt snel gereageerd bij afvalproblemen.

Communicatie om (zwerf)afval te voorkomen gebeurt voornamelijk via campagnes en wordt deels gefinancierd uit de zwerfafvalvergoeding van het Rijk. De nadruk ligt op het communiceren van de regels en minder op verminderen van afval en hergebruik. Er vindt zeer beperkt lobby plaats bij andere overheden om bijvoorbeeld de productie van verpakkingen te verminderen.

Links naar relevante documenten

Beleidskader 1Amsterdam Heel en Schoon

Stadsbrede systematiek voor het beheer van de openbare ruimte

Uitvoeringsprogramma Afval en Grondstoffen

Bundeling van maatregelen voor duurzaam afvalbeheer (waaronder ook een schone stad)

Masterplan Handhaving en Reiniging (pdf)

Stedelijk plan ter verbetering leefbaarheid en veiligheid

CROW kwaliteitscatalogus openbare ruimte 2018

Beschrijft de landelijke meetmethodiek voor het meten hoe schoon de openbare ruimte is.

Amsterdam Plastic Smart City

Op 20 juni 2019 heeft de gemeente Amsterdam, samen met de Plastic Soup Foundation en het Wereld Natuur Fonds Nederland, een intentieverklaring ondertekend waarin zij als eerste stad ter wereld aangeeft 'plastic smart' te willen worden. Amsterdam heeft beloofd een innovatief, haalbaar actieprogramma te ontwikkelen dat leidt tot een schone en gezonde situatie zonder plasticvervuiling in 2030.

Vergelijk keuzes

Klik op de keuzes om deze naast elkaar te vergelijken

Maatregelen moeten in samenhang gezien worden. Bovendien versterken de maatregelen elkaar. Een verminderde inzet op afvalinzameling zal betekenen dat er meer gereinigd moet worden om hetzelfde resultaat op straat te behalen. De onderlinge effecten van de voorgestelde maatregelen vereisen nader onderzoek.

Keuze A

Sober

Doelen

Redelijke beschikbaarheid containers (90 procent) zodat men het afval vaak weg kan gooien.

Minimaal niveau C (maximaal 25 stuks vuil per 100m2) in elk gebied volgens de landelijke meetmethode CROW.

Gebruikerstevredenheid minimaal 4 (op een schaal van 1-10) volgens het 2-jaarlijks onderzoek 'Wonen in Amsterdam' (WIA).

Aanpak

Minimale inzet: laagfrequente reiniging en inzameling, sobere communicatie, reageren op excessen.

Bekijk belangrijkste maatregelen

Verberg belangrijkste maatregelen

Huisvuil & inzameling

Verminderen van afval naast containers op maximaal 150 plekken per stadsdeel. Laagfrequente inzameling bij ondergrondse containers (iets minder dan huidige situatie). Geen vermindering van zakkeninzameling. Minder vaak grof afval inzamelen (1x per 2 of 4 weken). Vaste ophaaldagen zonder afspraak zoals huidige situatie. Geen gemeentelijk beleid bedrijfsafval (ook niet op misbruik).

Handhaving & toezicht

Toezichthouders voor 50 plekken met afval op straat (afvalhotspots).

Vegen & voorzieningen

Minder vaak reinigen, afvalbakken legen, alleen reageren op excessen (10 procent minder inzet van reinigers), 10 buurtconciërges minder. Graffiti en posters worden niet opgeruimd, alleen bij kwetsende leuzen.

Preventie & bewustwording

Sobere communicatie over regelgeving alleen via internet. Geen speciale campagnes of ondersteuning als mensen zich willen inzetten om hun wijk of container schoon te houden. Toename inzet op afhandelen meldingen omdat deze zullen toenemen.

Bekijk af te schalen activiteiten

Verberg af te schalen activiteiten

Afschalen: binnen deze keuzerichtingen wordt een aantal activiteiten gestopt of verminderd, zoals hierboven genoemd.

Impact: Met verdere afschaling dan genoemd in maatregelen binnen deze keuzerichting, zal de stad er ziet de stad verwaarloosd uitzien.

Bekijk voor- en tegenargumenten

Verberg voor- en tegenargumenten

Voor

Er is minder afval op straat, als je grof vuil niet buiten mag zetten. Op dit moment wordt nog 75 procent van het grof vuil op straat gezet i.p.v. gebracht naar een afvalpunt. Dit trekt ook ander afval aan.

Minder kosten dan andere opties; de afvalstofheffing stijgt niet niet of beperkt. De kwijtschelding van deze heffing aan minima kan in stand blijven.

Tegen

Negatieve impact op beweging naar circulaire economie door minder aandacht voor afvalscheiding.

Minimale betrokkenheid van Amsterdammers en ondernemers bij het schoonhouden van hun buurt; initiatieven hiertoe worden niet ondersteund.

Meer kans op afval naast de ondergrondse containers (bijplaatsingen) en dumping; zo risico op onder meer toename overlast door ratten. Negatieve impact op tevredenheid onder burgers, bezoekers en bedrijven (vestigingsklimaat).

Geen samenwerking met leveranciers en producenten van verpakkingen. Het verminderen van afval begint namelijk bij het niet of minder produceren van verpakkingen.

Bekijk links naar relevante documenten

Verberg links naar relevante documenten

Zwerfafval en beleving

Bekijk financiële informatie

Verberg financiële informatie

Impact van maatregelen op gemeentefinanciën

Deze keuze creëert (nog nader te bepalen) financiële ruimte t.o.v. de meerjarenbegroting. Toelichting beschikbaar door te klikken op "Klik voor meer detail over mogelijke impact op gemeentefinanciën"

Klik voor meer detail over mogelijke impact op gemeentefinanciën

Keuze B

Verzorgd

Doelen

Betere beschikbaarheid containers (95 procent) zodat men het afval bijna altijd weg kan gooien.

Minimaal niveau B (maximaal 10 stuks vuil per 100m2) in elk gebied volgens de landelijke meetmethode CROW

Gebruikerstevredenheid 'basis' = minimaal 6 (op een schaal van 1-10) volgens het 2-jaarlijks onderzoek 'Wonen in Amsterdam' (WIA).

Aanpak

Structurele inzet op reiniging, inzameling, handhaving en tegengaan misbruik bedrijfsafval.

Bekijk belangrijkste maatregelen

Verberg belangrijkste maatregelen

Huisvuil & inzameling

Verminderen afval naast 150 containers per stadsdeel zoals nu het geval is. Inzamelen containers volgens huidige niveau, verminderen zakkeninzameling tot 25 procent van centrum. Grof afval ophalen op vaste dagen op afspraak. Het brengen van afval naar de afvalpunten aantrekkelijker maken door faciliteiten toe te voegen. Regels bedrijfsafval aanpassen om misbruik terug te dringen. Inzet 'white label': 1 vuilniswagen voor collectief inzamelen bedrijfsafval in 1 stadsstraat.

Handhaving & toezicht

'Hosts' op drukke plekken die mensen uitnodigen zich aan de regels te houden, toezichthouders voor 75 plekken waar vaak veel afval op straat is (afvalhotspots) en voor handhaven bij excessen van zwerf- en bedrijfsafval.

Vegen & voorzieningen

Frequent en beeldgericht reinigen, afvalbakken legen en meldingen opvolgen volgens huidige servicebelofte (10 procent meer inzet van reinigers vergeleken met huidige situatie). Buurtconciërges in intensief gebruikte gebieden (huidige inzet). Graffiti en posters weghalen bij meldingen en bij kwetsende uitspraken en op specifieke plekken (huidige inzet).

Preventie & bewustwording

Gerichte, regelmatige en actieve communicatie over regels, preventie, hergebruik en terugdringen aanbod verpakkingen. Ondersteuning van bewonersinitiatieven zoals containeradoptie door bewoners die deze schoon willen houden, en uitdelen van opruimmaterialen (8000 bezems, grijpers, zakhouders etc.) om zwerfafval mee op te ruimen. 30 basisscholen krijgen les over afval.

Bekijk af te schalen activiteiten

Verberg af te schalen activiteiten

Afschalen: Deze keuzerichting bevat geen activiteiten die gestopt worden ten opzichte van de meerjarenbegroting 2021, anders dan eventueel genoemd hierboven bij de maatregelen, , anders dan het ophalen van grof afval op afspraak. Echter de hoeveelheid grof afval verandert niet.

Impact: Met meer afschaling van activiteiten dan genoemd binnen deze keuzerichting wordt het minder schoon op straat en neemt de waardering van de Amsterdammers af, zoals in keuzerichting A of lager.

Bekijk voor- en tegenargumenten

Verberg voor- en tegenargumenten

Voor

(Zwerf)afval en afval naast containers wordt sneller opgehaald dan in de huidige situatie.

Op lange termijn wordt het goedkoper om grof afval weg te laten brengen naar een Afvalpunt in plaats van ophalen door vermindering ophaalkosten en vergroten mogelijkheden tot recycling.

Rustigere en schonere stad, door minder vervoersbewegingen en minder ophaaldagen van bedrijfsafval met minder risico is op vervuiling omdat er minder dagen zijn waarop het afval op straat staat.

Het wordt de burger makkelijker gemaakt om afval naar de milieustraat te brengen dan nu.

Tegen

Het serviceniveau voor grof afval gaat omlaag en is minder flexibel: je moet een afspraak maken voor het ophalen,.

Geen optimale scheiding van afvalstromen.

Bekijk links naar relevante documenten

Verberg links naar relevante documenten

Uitleg White label

Bekijk financiële informatie

Verberg financiële informatie

Impact van maatregelen op gemeentefinanciën

€ 20 miljoen

€ 0 miljoen

€ 36,4 miljoen

€ 0 miljoen

Klik voor meer detail over mogelijke impact op gemeentefinanciën

Keuze C

Top

Doelen

Hoge beschikbaarheid containers (98 procent), zodat men het afval nagenoeg altijd weg kan gooien.

Minimaal niveau A (max 3 stuks vuil per 100m2) in elk gebied volgens de landelijke meetmethode CROW

Gebruikerstevredenheid 'hoog'= minimaal 7 (op een schaal van 1-10) volgens het 2-jaarlijks onderzoek 'Wonen in Amsterdam' (WIA).

Aanpak

Intensieve inzet: erg vaak reinigen, inzamelen en handhaven. Veel preventieve communicatie.

Bekijk belangrijkste maatregelen

Verberg belangrijkste maatregelen

Huisvuil & inzameling

Verminderen afval naast containers op 250 plekken en 10 extra teams voor inzameling. Verminderen zakkeninzameling naar 10 procent van centrum. Grof afval wekelijks ophalen op vaste dagen op afspraak. Het brengen van afval naar de afvalpunten aantrekkelijker en makkelijker maken door faciliteiten toe te voegen en uitbreiden aantal locaties. In meer dan 5 stadsstraten bedient 1 vuilniswagen alle bedrijven tegelijk. Meer inzameling op scholen en clubs.

Handhaving & toezicht

25 procent meer toezichthouders voor drukke plekken, plekken waar vaak veel afval is (afvalhotspots) en excessen van zwerf- en bedrijfsafval.

Vegen & voorzieningen

Hoogfrequent reinigen (ook 's avonds en in het weekend) door 50 procent meer inzet van reinigers vergeleken met huidige situatie, servicebelofte meldingen verbeteren of meldingen vóór zijn. 10 extra buurtconciërges in buurten 'waar nodig'. Proactief posters en graffiti signaleren en opruimen (50 procent meer inzet dan nu).

Preventie & bewustwording

Communicatie gericht op preventie en participatie; inclusief lobby bij het Rijk en EU (2 FTE voor het uitbreiden van het retourneren van karton/ plastic). Elke ondergrondse container is geadopteerd. Verstrekken van 20,000 completere pakketten om zwerfafval op te ruimen. Gesprekken met bedrijven op basis van analyse van zwerfafval door 5 medewerkers. Afvaleducatie op 150 scholen.

Bekijk af te schalen activiteiten

Verberg af te schalen activiteiten

Afschalen: Deze keuzerichting bevat geen activiteiten die gestopt worden ten opzichte van de meerjarenbegroting 2021, anders dan eventueel genoemd hierboven bij de maatregelen.

Impact: Met meer afschaling van activiteiten dan genoemd binnen deze keuzerichting wordt het minder schoon op straat en neemt de waardering van de Amsterdammers af, zoals in keuzerichting A of B.

Bekijk voor- en tegenargumenten

Verberg voor- en tegenargumenten

Voor

Minder afval: door effectieve lobby op de wetgeving en betrokkenheid van bewoners en ondernemers wordt het gebruik van 'single used plastics' teruggebracht en retourstromen voor karton verbeterd.

Op lange termijn wordt het goedkoper om grof afval weg te laten brengen naar een Afvalpunt in plaats van ophalen door vermindering ophaalkosten en vergroten mogelijkheden tot recycling.

Minder afval en daarmee een positief effect op onder meer afname overlast door ratten. Ook een positieve impact op onder andere beheer & onderhoud, tevredenheid burgers en vestigingsklimaat.

Tegen

Tegenover minder vervoersbewegingen voor bedrijfsafval staan meer vervoersbewegingen door de gemeente om vaker te reinigen en al het verkeerd geplaatste afval nog sneller op te ruimen.

Hogere kosten kunnen leiden tot een verhoging van de afvalstoffenheffing.

Risico dat bewoners en ondernemers zich minder verantwoordelijk voelen als de gemeente veel inzet pleegt.

Mogelijke aantasting van de identiteit van de stad als die ‘te schoon’ wordt (openluchtmuseum ervaring)

Bekijk links naar relevante documenten

Verberg links naar relevante documenten

Nieuwe regels wegwerpplastics

Uitleg White label

Impact van zwerfafval op gezondheid van mens en natuur

Bekijk financiële informatie

Verberg financiële informatie

Impact van maatregelen op gemeentefinanciën

€ 75,2 miljoen

€ 0 miljoen

€ 146,9 miljoen

€ 0 miljoen

Klik voor meer detail over mogelijke impact op gemeentefinanciën

Deze keuzerichting geeft een indruk van mogelijke, innovatieve maatregelen. De maatregelen en de financiële doorrekeningen zijn derhalve niet volledig.

Keuze D

De sprong vooruit 2030

Doelen

Beschikbaarheid inzamelsystemen is non-stop; afval wordt opgehaald wanneer de burger dat wil.

Minimaal niveau A tot A+ (geen zwerfvuil) in elk gebied volgens de landelijke meetmethode CROW

Gebruikerstevredenheid 'optimaal' = minimaal 9 (op een schaal van 1-10 ) volgens 2-jaarlijks onderzoek 'Wonen in Amsterdam' (WIA)

Aanpak

Voorkomen dat vuil op straat belandt en slim opruimen door innovatieve oplossingen

Bekijk belangrijkste maatregelen

Verberg belangrijkste maatregelen

Huisvuil & inzameling

Uitbreiding afvalinzameling 'achter de voordeur', dus niet via containers of op straat, 7 dagen per week. Inzameling is volledig gescheiden. Geen zakkeninzameling meer in de stad. Grof afval pas naar buiten brengen als het wordt opgehaald. Verplichting van collectieve inzameling (door 1 voertuig) van zowel huishoudelijk als bedrijfsafval.

Handhaving & toezicht

Handhaving door camera's en drones.

Vegen & voorzieningen

Slim reinigen (bijvoorbeeld bladafval 's nachts door robots). 10 extra buurtconciërges in buurten 'waar nodig'. Muren en straatmeubilair behandelen met afstotende laag tegen graffiti en posters.

Preventie & bewustwording

In de communicatie wordt vol ingezet op preventie van afval (nudging en hergebruik). Permanente lobby bij het Rijk en de EU (4 fte). Gesprekken over reductie, materiaalgebruik en recycling met producenten na analyse van het zwerfafval door (5 fte). Afvaleducatie op alle 245 +7 basisscholen in Amsterdam en Weesp.

Bekijk af te schalen activiteiten

Verberg af te schalen activiteiten

Afschalen: Deze keuzerichting bevat geen activiteiten die gestopt worden t.o.v. de meerjarenbegroting 2021.

Bekijk voor- en tegenargumenten

Verberg voor- en tegenargumenten

Voor

Positieve impact op beheer en onderhoud omdat schone dingen minder snel kapot gaan.

Het wordt makkelijker om afval te scheiden en de verwerkingsopbrengst is hoog.

Schonere straten en daarmee positieve impact op tevredenheid burgers en vestigingklimaat omdat er geen zakken of afvalstromen meer op straat zijn.

Positieve impact op de gezondheid door afname zwaar verkeer (inzameling niet meer met ondergrondse containers).

Tegen

Afhankelijkheid van snelheid en succes van innovaties.

Vergt grote investeringen die maar deels worden gecompenseerd door de verwerkingsopbrengsten.

Geen wettelijk kader voor het verplicht opleggen van 'white label' (inzamelen door 1 voertuig bij meerdere bedrijven in 1 stadsstraat), waardoor dit niet eenzijdig kan worden ingevoerd door de gemeente.

Bekijk links naar relevante documenten

Verberg links naar relevante documenten

Bekijk financiële informatie

Verberg financiële informatie

Impact van maatregelen op gemeentefinanciën

€ 45 miljoen

€ 0 miljoen

€ 82,7 miljoen

€ 0 miljoen

Klik voor meer detail over mogelijke impact op gemeentefinanciën

Financiële informatie: de bedragen zijn het verschil met wat al in de meerjarenbegroting 2022-2025 is opgenomen. Er is aangenomen dat vanaf 2025 de bedragen constant blijven. De bedragen zijn een hoog-over indicatie ter ondersteuning van gesprekken over de verschillende mogelijkheden op dit dossier. Dit kan zonder verdere uitwerking niet in beleidsplannen opgenomen worden. De inschattingen zijn niet per maatregel gespecificeerd. Voor een toelichting, druk op "Bekijk toelichting"