Werk & economie

Amsterdam heeft een sterke en ook diverse diensteneconomie. Deze economie groeit structureel sneller dan die van Nederland als geheel. Als gevolg hiervan is de jaarlijkse groei van het aantal banen in Amsterdam hoog. Door de schaarste op de arbeids- en woningmarkt en hoge vastgoedprijzen begon de economische groei in 2018 en 2019 te vertragen (zie ook het thema Groei en verstedelijking). In 2020 kromp de economie van Amsterdam als gevolg van de coronacrisis met 7 procent, relatief sterker dan landelijk. In Amsterdam zijn vooral de horeca, sport, cultuur en vervoerssector getroffen. Naar verwachting zal het in 2021 ingezette herstel zich in 2022 voortzetten. Het aantrekken van de economie zet druk op zowel de arbeidsmarkt als op de woningmarkt.

Op deze pagina

De Amsterdams economie kent een aantal uitdagingen op korte termijn.

De door de coronacrisis zwaar getroffen sectoren als fysieke detailhandel, cultuur, sport, horeca en vervoer ontvangen nu steunmaatregelen. Het potentieel verlies aan werkgelegenheid en omzet na het aflopen van de steunmaatregelen is onbekend.

Het is onduidelijk in welk tempo het (internationaal) toerisme en de luchtvaart zich zal herstellen.

Ook op de lange termijn zijn er een aantal uitdagingen voor verdere economische groei:

De potentiële beroepsbevolking (15-74 jaar) neemt de komende jaren nog toe. Binnen deze groep stijgt het aantal en aandeel van 65 jaar en ouder.

Meerdere (vitale)sectoren ondervinden momenteel personeelstekorten. Deze tekorten kunnen daarbij indirect economische groei in de weg staan omdat ze tot ongewenste maatschappelijke effecten leiden en ambities in de weg staan.

Ondanks de personeelstekorten matcht een deel van de Amsterdammers met een afstand tot de arbeidsmarkt niet met de gevraagde vaardigheden, kennis of opleidingsniveaus/richtingen voor openstaande vacatures. De vraag ziet er anders uit dan het aanbod, er is meer inspanning nodig om dit op elkaar aan te laten sluiten.

Schaarste in de fysieke ruimte leidt tot spanning op de vastgoedmarkt, het elektriciteitsnetwerk en de vervoersinfrastructuur.

De transitie naar een duurzame economie biedt nieuwe kansen maar vergt ook grote aanpassingen en omvangrijke private én publieke investeringen.

Economisch herstel in 2021 en 2022

Ondanks blijvende maatregelen die een effect hebben op de economie wordt voor 2022 een krachtig herstel verwacht.

Als gevolg van de coronacrisis is de Amsterdamse economie sinds 2020 geraakt door vraaguitval naar horeca, handel, cultuur, vervoer en sommige specialistische diensten.

Recente cijfers van het CBS tonen dat de Amsterdamse economie zich in het derde kwartaal van 2021 weer op het niveau van 2019 bevond.

Krachtig verwacht herstel in 2021 en 2022 na unieke krimp in 2020

Sectorstructuur

Kenmerkende sectoren voor de Amsterdamse economie zijn de specialistisch zakelijke, financiële en ICT-dienstverlening. Deze sectoren genereren veel toegevoegde waarde en profiteren van de grootstedelijke voordelen in Amsterdam met de ruimtelijke concentratie van bedrijven, consumenten en gekwalificeerd personeel.

Financiële instellingen en de zorg zijn de sectoren met het grootste aantal banen in loondienst. Daarnaast zijn de horeca, detailhandel en cultuur, sport en recreatieve sector van belang voor de werkgelegenheid.

Het belang van de ICT-diensten is groot door de eigen werkgelegenheid en het aanbieden van ICT-diensten aan andere Amsterdamse bedrijven.

Banen in Amsterdamse vestigingen naar sector, 2010, 2020 en 2021

Meer coronasteun dan landelijk

Amsterdamse bedrijven hebben een groter aandeel coronasteun ontvangen dan in de rest van Nederland (meer dan 40 procent). De mate van gebruik van steunmaatregelen valt samen met het beeld dat ondanks de sterke economische krimp het aantal banen en vestigingen niet sterk is gedaald. Het hoge gebruik toont tegelijkertijd de kwetsbaarheid van de sectorale verdeling én het aanpassingsvermogen.

Amsterdam heeft veel sectoren met een oriëntatie op bezoekers en op internationaal verkeer.

Groot aantal zzp’ers die ook veelal in kwetsbare sectoren werken.

De ICT- en financiële bedrijven in Amsterdam ondervinden relatief beperkte consequenties omdat thuiswerken door de veelal hoogopgeleide werknemers goed mogelijk is.

Gebruik van financiële steunmaatregelen coronacrisis door bedrijfsvestigingen, 2020

Werken in Amsterdam

Er zijn 469.000 werkzame Amsterdammers van wie ruim de helft (55 procent) een vast contract heeft. De andere helft, werkzaam als zzp’er (21 procent) of met een vorm van een tijdelijk contract (ook 21 procent) is het meest kwetsbaar voor veranderingen en inkomensonzekerheid.

Vooral werkenden met een flexibel contract verloren hun baan in 2020.

Werknemers in de horeca en de verhuur en overige zakelijke diensten werden het hardst getroffen door de coronacrisis.

Naar verwachting stijgt het aantal werkenden de komende jaren weer.

De Amsterdamse arbeidsmarkt is in belangrijke mate regionaal: een derde van de Amsterdammers werkt buiten de stad en 56 procent van de banen in Amsterdam worden vervuld door mensen die buiten Amsterdam wonen.

Amsterdammers werkzaam in loondienst naar sector waarin zij werken, jan 2020-juni 2021

Krapte op de arbeidsmarkt

Al voor de coronacrisis waren er personeelstekorten met verschillende oorzaken van structurele aard. De huidige economisch heropleving leidt tot nog meer vraag naar arbeidskrachten dan dat er beschikbaar zijn. Dit versterkt de landelijke en regionale tekorten. Op de lange termijn creëert dit maatschappelijke effecten. Directe effecten daarvan zijn bijvoorbeeld onvoldoende zorgpersoneel of (indirect) een verminderde economische groei.

De stijgende vraag naar werknemers heeft een gunstig effect op de werkloosheid:
- De werkloosheid is sinds begin 2021 met 25 procent gedaald tot 4,9 procent (Q2 2021, 24.000 Amsterdammers).
- Het aantal WW-uitkeringen is in deze periode met 33 procent gedaald.
- Werknemers uit sectoren met overschotten en mensen die nu een uitkering ontvangen, kunnen vaak niet (direct) starten in banen met tekorten zoals ICT personeel, installateurs, zorgpersoneel en leerkrachten. Hiervoor is veelal aanvullend onderwijs nodig.
De krapte is het grootst in de ICT-sector (hbo en wo) en technische beroepen (deels mbo, ook hbo en wo). Maar ook in de zorg en logistiek zijn tekorten. Naar verwachting nemen de tekorten de komende jaren toe.
De krapte in technische beroepen en bouw beïnvloedt de mogelijkheden om te verduurzamen en op de woningmarkt.

Aantal werklozen per openstaande vacature

Knelpunten arbeidsmarkt

Digitale infrastructuur

De relatief goed ontwikkelde IT-infrastructuur van Amsterdamse bedrijven en bewoners heeft eraan bijgedragen dat grote groepen de overstap naar thuiswerken relatief eenvoudig konden maken.

De mate waarin men thuis werkt verschilt sterk per sector. Bij de overheid en in de zakelijke en financiële dienstverlening werkt men het meest thuis. Bij voortzetting van digitaal/hybride werken zal dit een groot effect op de stad hebben, bijvoorbeeld in minder reisbewegingen of ander kantoorgebruik.

Mensen met een laag inkomen en laag opleidingsniveau hebben minder vaak toegang tot digitale communicatiemiddelen. Zij lopen daarmee een grotere kans niet mee te kunnen doen in de digitale economie. Dit kan de kansenongelijkheid in de stad vergroten.

Binding potentiële beroepsbevolking Amsterdam met arbeidsmarkt, 2e kwartaal 2021

Afstand tot de arbeidsmarkt

Amsterdam kent bijna 500.000 werkzame Amsterdammers en 23.500 werkloze Amsterdammers (die actief zoeken naar werk en beschikbaar zijn). Er zijn ruim 170.000 Amsterdammers in de leeftijd van 15 t/m 74 jaar die niet werken en ook niet onder de werkloze beroepsbevolking vallen. De mate waarin zij een afstand tot de arbeidsmarkt hebben (of helemaal niet willen of kunnen werken) verschilt. Een groot deel van deze groep is 55 jaar of ouder en deels al gepensioneerd of jonger dan 25 en schoolgaand. Dit komt neer op 25 procent van alle 15 t/m 74 jarigen.

Naast de groep die tot de werkloze beroepsbevolking behoort zijn er 44.300 Amsterdammers met een (beperkte) afstand tot de arbeidsmarkt die mogelijk wel (op termijn) kunnen en willen werken.

Er waren eind juni 2021 bijna 45.000 Amsterdammers met een bijstandsuitkering. Hiervan behoren ongeveer 4.320 personen tot de werkloze beroepsbevolking. De overige mensen met bijstand hebben een grotere afstand tot de arbeidsmarkt.

De kennis en vaardigheden van deze groepen sluiten vaak (nog) niet aan bij de behoeftes in sectoren met krapte. Een deel van deze groep kan mogelijk door trainingen en werkervaringsplaatsen geschikt worden gemaakt.