Personeelstekorten

Hoe wil de gemeente omgaan met personeelstekorten in cruciale- en vraagsectoren?

Het economisch herstel gaat gepaard met groeiende personeelstekorten. Veel sectoren hebben last van de personeelstekorten, van maatschappelijke sectoren in de zorg en onderwijs tot in de horeca en de ICT. Het effect van deze tekorten is groot doordat hierdoor maatschappelijke functies niet of minder goed uitgevoerd en (gemeentelijke) ambities niet gerealiseerd kunnen worden. Vaak gaat het om beroepen waarvoor een specifieke opleiding of ervaring noodzakelijk is. Met name in de zorg, onderwijs, bouw, techniek en ICT is de spanning op de arbeidsmarkt én de mismatch groot. De gemeente heeft zowel op het personeelsaanbod als vraag een beperkte invloed. De (potentiële) werknemers en werkgevers kunnen met name worden gefaciliteerd en gestimuleerd.

Situatie & realisatie huidig beleid

De afgelopen jaren is via verschillende meerjarige agenda’s gewerkt aan het terugdringen van de personeelstekorten. In het bijzonder in het onderwijs, de zorg en de techniek. Zo is er de "Lerarenagenda" en het "Noodplan lerarentekort", "Aanpak personeelstekorten zorg en welzijn", de "MBO-Agenda" met een focus op de thema’s duurzaamheid, tekorten in de techniek en in de zorg, programma "Duurzame Stad Duurzame Banen", "Startup Amsterdam", de "Uitvoeringsagenda Onderwijs-Arbeidsmarkt" en diverse publiek-private samenwerkingsacties zoals ook de "van-werk-naar-werk" via Regionaal Werkcentrum. In het begrotingsakkoord “Samen sterker uit de crisis” (september 2020) zijn extra middelen vrijgemaakt voor om- en bijscholing. Deze agenda’s en programma’s zijn incidenteel gefinancierd en het merendeel loopt dit of komend jaar af. De verantwoordelijkheid voor de realisatie is verdeeld over meerdere portefeuilles en directies: Onderwijs, Zorg, Beroepsonderwijs & toeleiding arbeidsmarkt, Economische Zaken, Sociale Zaken, Duurzaamheid. Vanuit elk van deze agenda’s en programma’s wordt nauw samengewerkt met werkgevers en publieke en private opleiders. Gezamenlijk wordt geïnvesteerd in maatregelen die bijdragen aan het verbeteren van het imago van de sectoren, nieuwe doelgroepen aantrekken, meer en beter opleiden van studenten en zij-instromers, onderwijsinnovatie, professionalisering van onderwijsteams, behoud van bestaand personeel en invullen van randvoorwaarden op het gebied van wonen, reizen en parkeren. Veelal met ondersteuning van en door inzet van subsidies. Momenteel is veel geld beschikbaar voor het verhogen van instroom voor om- en bijscholing en voor werk-naar-werk. We constateren een hoeveelheid aan landelijke, regionale, gemeentelijke en branche gerelateerde initiatieven om de personeelstekorten te verminderen. En een veelheid van financieringsstromen. De dynamiek tussen individuele werkgevers, sociale partners, UWV en gemeenten levert een divers maar ook zeer versnipperd aanbod op. Regelmatig zijn projecten kleinschalig en vooral gericht op de (korte termijn) vraag van de werkgevers. Ook valt op dat veel verschillende partijen met dezelfde vraagstukken bezig zijn in verschillende (sub)netwerken. En zo worden soms dezelfde initiatieven en instrumenten onafhankelijk van elkaar ontwikkeld. Dat is in deze complexe sectoren onontkoombaar, maar tegelijkertijd is het belangrijk om meer tot meer samenhang en bundeling te komen van de aanwezige activiteiten, energie en middelen. Veel partijen kijken daarbij naar de gemeente om het voortouw te nemen. Het wordt steeds meer als de rol van de gemeente gezien om het gezamenlijke proces te faciliteren, hierin overzicht te bieden en daarbij ook meer regie te pakken.

Beleid op dit vraagstuk hangt samen met beleid op:

Klimaatadaptatie

Energietransitie

Woningbouw en complete stad

Onderwijs

Gezondheid

Beleidsruimte & afhankelijkheden andere overheden

De huidige inrichting van de arbeidsmarkt en het tempo waarin Het Rijk de voorgenomen hervorming van de arbeidsmarkt zal realiseren. Onder andere de uitwerking Commissie Regulering van Werk ("commissie Borstlap").

De financiering van om- en bijscholen is gedeeltelijk afhankelijk van de (rijks)middelen voor opleiding en toeleiding naar werk. Effectieve toepassing van deze financiering is afhankelijk van de ontschotting hiervan.

Bepaalde randvoorwaarden zijn afhankelijk van inzet Rijk (woningen, salarissen onderwijs/zorg/hulpdiensten).

Middelen en instrumenten welke deels ook bij sociale partners liggen waarmee de gemeente samen moet werken.

Mate van invloed van gemeente

De gemeente heeft mogelijkheden om de uitkomsten op de vraag te sturen, maar externe factoren en partijen bepalen grotendeels de uitkomst.

Externe factoren die invloed begrenzen

Gemeente kan alleen werk creëeren binnen de eigen organisatie. Werk moet dus vooral van werkgevers komen.

Gemeente heeft geen eigen opleidingsaanbod om (potentieel) werkzoekenden om of bij te scholen. Hierdoor is de gemeente afhankelijk van andere opleidingsaanbieders.

Gemeente heeft geen zicht op of relatie tot de werkende Amsterdammers. Bijvoorbeeld werkenden verleiden om naar een andere (tekort)sector over te stappen, is beperkt mogelijk.

Demografische ontwikkelingen: vergrijzing en ontgroening van potentiële beroepsbevolking en toename beroepsbevolking door migratie.

De arbeidsmarkt kent geen stads- of regiogrenzen, ook niet voor de werkgevers met wie de gemeente samenwerk. Dit vraagt daarom samenwerking en investeringen met andere gemeentes en regionale organisaties en beperkt zich daarmee niet enkel tot Amsterdammers.

Schaarstes die keuzes beïnvloeden

Keuzes op dit vraagstuk moeten in samenhang met keuzes op andere vraagstukken passen binnen de beperkingen van de beschikbare:

Arbeidskrachten voor de uitvoering

Belanghebbenden en belangen

Werkgevers (incl. belangenorganisaties van werkgevers en branches)willen voldoende aanbod en goed gekwalificeerd personeel.

Studenten en werkzoekendenwillen duurzaam werk, zodat ze een stabiel inkomen hebben en zich kunnen ontwikkelen.

Onderwijs en kennisinstellingen (publiek)willen vorm geven aan hun maatschappelijke opdracht: een leven lang ontwikkelen.

Opleiders (privaat)willen kandidaten die ze kunnen opleiden omdat dit hun primaire bedrijfsmodel is.

Gemeentewil een gezonde beroepsbevolking voor een sterke economie én om stedelijke ambities zoals kansengelijkheid, duurzaamheid, veiligheid en gezondheid te kunnen realiseren.

Doelen

Terugdringen tekorten in het onderwijs, zorg en duurzaamheidssector zodat de gemeentelijke ambities kunnen worden gerealiseerd.

Verkleinen van de mismatch van vaardigheden, kennis en diploma’s tussen vraag en aanbod op arbeidsmarkt. Daarmee toewerken naar een duurzame inzetbaarheid van beroepsbevolking.

Minder mensen afhankelijk maken van een uitkering en meer mensen de kans bieden om te gaan werken in een sector met tekorten.

Maatregelen

Actief stimuleren van om- en bijscholing richting de vraagsectoren zoals onderwijs of zorg.

Grote gemeentelijke investeringen koppelen aan kansen voor werk of om- en bijscholing voor Amsterdammers. Bijvoorbeeld bij investeringen in duurzaamheid met uitvoerende partijen om- en bijscholingstrajecten organiseren.

Randvoorwaarden scheppen voor het aantrekken en behoud van medewerkers en (internationaal) talent. Zo organiseert het Servicecentrum Onderwijs en Zorg onderwijsbekostiging, extra parkeervergunningen of voorrang op wonen voor personeel met maatschappelijke beroepen. Voor internationaal talent zorgt InAmsterdam voor een soepele toelating en vestiging in de Amsterdamse metropoolregio.

Inzet op begeleiding van werk naar werk, zodat mensen niet in een uitkering komen.

Links naar relevante documenten

Aanpak Lerarentekort

De verschillende maatregelen gericht op werving en behoud van leraren voor de stad. De aanpak is gestoeld op twee pijlers, namelijk het behoud van leraren (via onder meer goed werkgeverschap en huisvesting) en werving van nieuwe leraren (via zijinstroom, modulair opleiden en betere begeleiding van startende leraren).

Servicecentrum Onderwijs en Zorg

Het Servicecentrum Onderwijs en Zorg is een van de maatregelen van de gemeente om de personeelstekorten in de jeugdzorg, de volwassenenzorg, het primair en voortgezet onderwijs terug te dringen.

Duurzame Stad, Duurzame Banen

Baankansen voor Amsterdammers door het versnellen van Duurzame Investeringen in de stad én de daarvoor benodigde (om)scholing.

MBO-Agenda / Uitvoeringsagenda Onderwijs-Arbeidsmarkt

Gezamenlijk werkt de gemeente met de mbo-instellingen en andere partners aan sterk middelbaar beroepsonderwijs in Amsterdam. De agenda's bevatten acties en investeringen gericht op een betere en intensievere samenwerking van het onderwijs met het bedrijfsleven. Mbo-instellingen pakken een grotere rol in het leven lang ontwikkelen.

Vergelijk keuzes

Klik op de keuzes om deze naast elkaar te vergelijken

Keuze A

Vergroten van (zij)instroom

Doelen

Verkleinen van de mismatch tussen vraag en aanbod

Beter bereiken en benutten (nieuw) arbeidspotentieel / van andere doelgroepen

Meer zij-instromers vinden via een opleiding en met goede begeleiding een baan in een vraagsector

Aanpak

Actieve bijdrage aan werven en de om- en bijscholing van zijinstromers voor de vraagsectoren

Bekijk belangrijkste maatregelen

Verberg belangrijkste maatregelen

Laagdrempelige orientatieplekken

Enthousiasmeren van werkzoekenden en zij-instromers om zich (om) te scholen naar de sectoren. Actieve bijdrage aan vergroten de publieke waardering voor sectoren/beroepen met grote tekorten. Via campagnes, bewustwording en beeldvorming. Zoals 'Liever voor de Klas' en ‘Banen voor de Toekomst’

(Versnelde) omscholingstrajecten

Samen met onderwijs en werkgevers loopbaanpaden inrichten die aansluiten bij de vraag van de werkgevers en dat ook aansluit bij de omstandigheden van werkenden en werkzoekenden. Met als belangrijke onderdelen: laagdrempelige orientatie in de sector, versnelde (modulaire) opleidingstrajecten en beter toegankelijke financiering voor omscholing /levensonderhoud tijdens de omscholingsperiode.

Overstap naar cruciale beroepen stimuleren

In samenwerking met de werkgever aanbieden / uitbereiden van regelingen die een overstap aantrekkelijk maken. Zoals scholingsvouchers, grotestedenbonus, voorrang woningen, reiskostenregeling, parkeervergunningen, mobiliteitsarrangementen.

Aantrekken en toeleiden/opleiden van buitenlandse arbeidskrachten

Aantrekken en toeleiden/opleiden van buitenlandse arbeidskrachten. Soepele toelating en vestiging via one stop shop IN Amsterdam, on/offline informatievoorziening over en werken aan goede randvoorwaarden voor wonen, werken, onderwijs (tbv gelijk speelveld).

Bekijk voor- en tegenargumenten

Verberg voor- en tegenargumenten

Voor

De vraag naarpersoneel zal blijven groeien anticiperend op prognoses en pensioengolf 2024-2028

Meetbaar en zichtbaar resultaat op korte termijn in de vorm van toename instroom, succesvolle opleidingstrajecten, etc.

Toont belang en waarde van sectoren / versterkt positief imago van sectoren

Kansrijk / veel draagvlak bij partners. Doelgroep duidelijk en vindbaar, gericht beleid/interventies mogelijk

Tegen

Instroom alleen is niet voldoende om de personeelstekorten tegen te gaan. Hogere instroom heeft geen duurzaam effect bij grote uitstroom.

De werkgever heeft de grootste invloed op tekorten d.m.v. primaire arbeidsvoorwaarden, salaris etc. Dit ligt buiten beïnvloeding van gemeente.

Aanvullende regelingen met de werkgevers vragen een hoge structurele financiële investering. Tegelijk zijn de mogelijkheden (middelen) beperkt en daarmee de impact. Zo is er in 2021 voorrang gegeven bij de toewijzing van een huurwoning aan 300 werkenden in zorg, politie en onderwijs.

De gemeente neemt (een deel van) de verantwoordelijkheid van de werkgever en onderwijs over. Hierdoor kan de concurrentie met andere sectoren groter worden en potentieel marktverstorend zijn. Daarnaast remt het de noodzaak tot innovatie en aanpassingsvermogen van werkgevers.

Bekijk links naar relevante documenten

Verberg links naar relevante documenten

Bekijk financiële informatie

Verberg financiële informatie

Impact van maatregelen op gemeentefinanciën

De impact op de gemeentefinanciën is niet gekwantificeerd. Toelichting beschikbaar door te klikken op "Klik voor meer detail over mogelijke impact op gemeentefinanciën"

Klik voor meer detail over mogelijke impact op gemeentefinanciën

Keuze B

Werkgevers investeren in de (toekomstige) beroepsbevolking

Doelen

Eigenaarschap en initiatief ligt bij werkgevers, sociale partners, opleiders en werkzoekenden

Duurzame structuur voor om- en bijscholing

Kansen op werk in de tekortsectoren voor alle werkzoekenden

Aanpak

Faciliteren van samenwerking tussen onderwijs, bedrijfsleven en overheid

Bekijk belangrijkste maatregelen

Verberg belangrijkste maatregelen

Banenplan of andere samenwerking tussen bedrijfsleven, onderwijs en overheid faciliteren.

Gemeente faciliteert in het opzetten en verduurzamen van publiek-private samenwerkingsverbanden (pps) tussen onderwijs-bedrijfsleven-overheid. Zoals de Vakschool Technische Installaties, een banenplan of MKB Digital Workspace. De basis is altijd een intensieve en vernieuwende manier van samenwerken in de leerloopbaan van de student. De praktijk is daarbij leidend.

Werkgevers stimuleren tot goed werkgeverschap en strategisch personeelsbeleid

Gemeente stimuleert via de publiek-private samenwerkingsverbanden strategisch personeelsbeleid met als belangrijke aandachtpunten: een leven lang ontwikkelen; bevorderen van diversiteit/een inclusieve werkcultuur, begeleiding van werk-naar-werk. Zoals bijvoorbeeld via het Regionaal Werkcentrum of via Amsterdam Divers&Inclusief.

Investeringen gemeente koppelen aan afspraken met opdrachtnemers/werkgevers

Investeringen van de gemeente Amsterdam koppelen aan afspraken met opdrachtnemers/werkgevers over het behouden van werk, bevorderen van werkgelegenheid voor de doelgroep Social Return, werktoeleiding, stages en opleidingen. Zoals nu bijvoorbeeld gebeurt via het programma Duurzame stad, duurzame banen of het programma Bruggen en Kademuren.

Gemeente als werkgever neemt voorbeeldrol

Gemeente Amsterdam als werkgever vervult (in dergelijke publiek-private samenwerkingsverbanden) een voorbeeldrol (met focus op tekortsectoren)

Bekijk voor- en tegenargumenten

Verberg voor- en tegenargumenten

Voor

Versnelt de initiatieven om personeelstekorten te verminderen zonder de verantwoordelijkheid over te nemen van werkgevers. Bijvoorbeeld door cofinanciering van partners.

De gemeente neemt een neutrale rol in met een grote autonomie van werkgever en markt

Het versterkt de onderwijs-arbeidsmarkt structuur en systeemwijzigingen, met ook structurele resultaten

Verruimt de gemeentelijke mogelijkheden voor opleiding en toeleiding van werkzoekenden. Potentiële besparingen door samenwerking en inzet middelen van samenwerkingspartners.

Tegen

Gemeente heeft beperkte mogelijkheden, voornamelijk verleiden (faciliteren/aanjagen/subsidiëren) om te sturen op de uitkomst.

Niet alle werkgevers zien noodzaak of hebben belang bij samenwerking. Zo kan samenwerking complex zijn vanwege verschillende uiteenlopende belangen. Daarnaast kan het lastig zijn om concrete gedeelde opgave te vinden, zeker als hier een grote maatschappelijke component in zit, zoals maatwerk voor bepaalde doelgroepen

Vraagt meer dan maken van afspraken, vraagt ook veel investering in het samenwerkingsproces met ambtelijke capaciteit 'achter de schermen'. Dat levert niet direct zichtbare resultaten of garanties op uitkomst.

Bekijk links naar relevante documenten

Verberg links naar relevante documenten

Bekijk financiële informatie

Verberg financiële informatie

Impact van maatregelen op gemeentefinanciën

De impact op de gemeentefinanciën is niet gekwantificeerd. Toelichting beschikbaar door te klikken op "Klik voor meer detail over mogelijke impact op gemeentefinanciën"

Klik voor meer detail over mogelijke impact op gemeentefinanciën

Keuze C

Verminderen van de vraag naar arbeidskrachten

Doelen

Minder afhankelijk van factor arbeid voor groei, ontwikkeling en primaire processen in Amsterdam

Grotere toekomstbestendigheid door hogere efficiëntie per baan zodat minder personeel nodig te hebben met zelfde output

Behoud van werknemers door goed werkgeverschap

Aanpak

Verhogen arbeidsproductiviteit van Amsterdamse werkgelegenheid

Bekijk belangrijkste maatregelen

Verberg belangrijkste maatregelen

Technologische innovatie stimuleren

Stimuleren/subsidieren van (technologische) innovatie die leiden tot arbeidsbesparende technieken en processen. Zoals domotica in de zorg of prefab bouwen. Werkgevers stimuleren om ook te investeren in / gebruik te maken van deze technieken.

Werkenden stimuleren om meer uren te werken

Werkgevers stimuleren om medewerkers de mogelijkheid te geven om meer uur te werken. Door bijvoorbeeld het aanbieden van grotere contracten of door betere randvoorwaarden te bieden voor hybride banen. Hybride docenten om bijvoorbeeld het tekort aan docenten voor technische vakken op te lossen. Zij combineren het werk als docent met een andere baan in loondienst of als zzp’er.

Werk slimmer organiseren

Werkgevers stimuleren om het werk anders (slimmer) te organiseren door ander te kijken naar taken en functies dmv ‘jobcarving’ zoals de zorgondersteuners of onderwijsassistenten die niet-kerntaken of secundaire taken uit handen nemen van zorgverleners en leerkrachten. Maar dat kan op veel meer plekken. Of slimmer organiseren door verlasten van digitalisering, administratieve last verlagen etc

Investeren in duurzame inzetbaarheid werkenden

Faciliteren van werkgevers om te investeren in de vitaliteit van werknemers, verminderen (langdurig) ziekteverzuim, verminderen fysieke belasting, werkdruk verlichten.

Bekijk voor- en tegenargumenten

Verberg voor- en tegenargumenten

Voor

Op lange termijn meest passende (noodzakelijke) oplossing, gezien demografische ontwikkeling etc

Jobcarving creëert (toegankelijk) werk voor andere doelgroepen terwijl initiële personeelstekort daalt

Remt de vraag / draagt bij aan doorbreken cyclus van werkdruk, uitval, hogere werkdruk etc

Behoud van kennis en kunde. Verhoogt direct kwaliteit van primair (productie)proces

Tegen

Beperkt resultaat op korte termijn en voornamelijk indirect effect

Technische innovatie versterkt proces van verdwijnbanen, mogelijk negatief effect op andere vraagstukken (afstand arbeidsmarkt / kansengelijkheid)

Technische nnovatie de vraag naar arbeidskrachten met tech/digitale vaardigheden, terwijl daar al groot tekort aan is

Werkgever zelf is vooral aan zet / beperkte invloed gemeente,

Bekijk links naar relevante documenten

Verberg links naar relevante documenten

Bekijk financiële informatie

Verberg financiële informatie

Impact van maatregelen op gemeentefinanciën

De impact op de gemeentefinanciën is niet gekwantificeerd. Toelichting beschikbaar door te klikken op "Klik voor meer detail over mogelijke impact op gemeentefinanciën"

Klik voor meer detail over mogelijke impact op gemeentefinanciën

Financiële informatie: de bedragen zijn de absolute financiële behoeften. Het is onbekend wat er al in de meerjarenbegroting 2022-2025 is opgenomen. De bedragen zijn een hoog-over indicatie ter ondersteuning van gesprekken over de verschillende mogelijkheden op dit dossier. Dit kan zonder verdere uitwerking niet in beleidsplannen opgenomen worden. Het hier weergegeven bedrag is een optelsom van de inschattingen per maatregel en daarmee geen complete inschatting van benodigde financiële middelen voor deze keuzerichting. Om de onderbouwing van de inschattingen te zien - klik op "Bekijk financiële informatie per maatregel"